edukacja13

306 XX wiek

używali. Urząd Bezpieczeństwa bezwzględnie zwalczał wszelkie'--przejawy oporu, podejrzani trafiali do aresztów, młodzi chłopcy i dziewczęta byli bici i torturowani, a posłuszne bezpiece sądy wy^ dawały surowe wyroki, łącznie z karą śmierci.

Sowietyzacja

nauki

Dramatyczna stała się sytuacja polskiej nauki. Uczelnie zostały poddane politycznym czystkom, rozwiązano towarzystwa naukowe, a Polską Akademię Umiejętności zastąpiono przez Polską Akademię Nauk (PAN), wzorowaną na sowieckiej i obsadzoną przez aparatczyków oraz naukowych oportunistów. Wielu uczonych pozbawiono katedr i odsunięto od kontaktów z młodzieżą. Przy rekrutacji na uczelnie wprowadzono kryteria „klasowe”, promując dzieci komunistycznych prominentów oraz funkcjonariuszy milicji i Urzędu Bezpieczeństwa. O awansach i tytułach naukowych decydowała przynależność do PZPR, współpraca z UB, posłuszne powtarzanie propagandowych kłamstw i cytowanie tzw. klasyków marksizmu-le-ninizmu-stalinizmu.

7. Wychowanie w latach „małej stabilizacji”

Mała stabilizacja”    Śmierć Stalina 5 marca 1953 roku bynajmniej nie zakoń-

1956-1970 czyła okresu stalinizmu w Polsce. Zmiany, często nazywane „odwilżą”, nastąpiły dopiero w 1956 roku, po śmierci Bieruta i po czerwcowym powstaniu robotników poznańskich. Ograniczenie terroru, pewne pozory praworządności, większa swoboda prasy, rezygnacja z socrealizmu w literaturze i sztuce, a przede wszystkim zaniechanie przymusowej kolektywizacji i pogodzenie się z niezależnością

Młodzież zawsze z partią

Kościoła katolickiego, spowodowały, że okres władzy Władysława Gomułki, przypadający na lata 1956-1970, określa się często mianem „małej stabilizacji”.

Drobne modyfikacje w nauczaniu

W szkolnictwie pierwszym efektem zmian było zarządzenie z grudnia 1956 roku, gwarantujące swobodę i dobrowolność nauki religii w szkołach podstawowych i średnich. Zrewidowano też programy nauczania i wprowadzono wiele nowych podręczników, chociaż bynajmniej nie odkłamano historii, literatury czy wiedzy o społeczeństwie. Zmiany w szkolnictwie miały charakter drobnych modyfikacji, np. nie przywrócono szkolnictwa prywatnego i kościelnego, utrzymano ideologiczną indoktrynację dzieci i młodzieży, nie zezwolono na działalność niezależnych organizacji i stowarzyszeń, a o awansach nadal decydowało posłuszeństwo wobec partii komunistycznej, a nie zdolności czy kwalifikacje. Również wyższe szkoły nie uzyskały rzeczywistej autonomii i pozostały pod władzą naukowej nomenklatury. Podjęcie autentycznych badań naukowych nadal hamowały polityczne naciski, cenzura i bardzo ograniczony kontakt z nauką światową.

„Tysiąc szkół na tysiąclecie”

O reformie szkolnictwa nowe władze PRL mówiły już od 1957 roku. W 1958 roku Gomułka zapowiedział wzniesienie nowych budynków szkolnych i realizację hasła ^tysiąc szkół na tysiąclecie”, dzięki czemu komuniści mieli nadzieję osłabić znaczenie kościelnych uroczystości z okazji tysiąclecia Chrztu Polski. Równocześnie z no-wym rokiem szkolnym władze oświatowe przystąpiły do usuwania krzyży z sal lekcyjnych, co w kilku miejscowościach doprowadziło do protestów młodzieży i rodziców.

Reforma szkolnictwa z 1961 r.

Reformę ostatecznie wprowadzono w życie 15 lipca 1961 roku. Obejmowała szkolnictwo podstawowe, średnie i zawodowe'. Zlikwidowano jednolitą 11-letnią szkołę ogólnokształcącą, zastępując ją obowiązkową 8-letnią szkołą podstawową oraz 4-letnim liceum. Szkoły zawodowe podzielono na dwie kategorie: niższą, obejmującą 2-let-nie zasadnicze szkoły zawodowe i 2-letnie szkoły przysposobienia rolniczego, a także wyższą, na którą z kolei składały się 4-letnie lub 5-letnie technika i licea zawodowe oraz 2-letnie lub 3-letnie technika i licea dla absolwentów niższych szkół zawodowych. Dla absolwentów ogólnokształcących liceów utworzono 2-letnie szkoły pomaturalne techniczne, medyczne, handlowe itp. Kandydaci do zawodu nauczycielskiego mogli kształcić się w 5-letnim liceum pedagogicznym lub 2-letnim pomaturalnym studium nauczycielskim.

Nieudane wysiłki ateizacji szkoły

Dla komunistów najważniejszym efektem reformy była całkowita ateizacja oświaty. Od nowego roku szkolnego nauczanie religii zostało usunięte ze szkół, a katechizacja prowadzona w parafiach miała być rejestrowana i poddana nadzorowi władz świeckich.