francja5

Radosław Puchta: O modernizacji instytucji V Republiki w świetle ustawy konstytucyjnej z 23 lipca 2008 r.    195

które sam zaakceptował — vote bloąue), art. 45 (możliwość zwołania przez rząd komisji mieszanej oraz przekazania projektu ustawy Zgromadzeniu do ostatecznego rozstrzygnięcia w razie braku porozumienia między izbami), a także art. 49 ust. 3 (uprawnienie premiera do wdrożenia procedury odpowiedzialności rządu w związku z rozpatrywanym tekstem ustawy — w razie niewyrażenia przez Zgromadzenie wotum nieufności, tekst uznaje się za przyjęty bez debaty i bez głosowania nad nim) egzekutywa uzyskała pełną kontrolę nad przebiegiem procedury legislacyjnej.

Obie wyżej opisane tendencje, które ujawniły się równolegle po 1958 r., doprowadziły do rażącej nierównowagi w systemie organów państwowych. Zjawisko to nierzadko krytykowano w doktrynie. Stąd też do podstawowych zadań wyznaczonych Komitetowi Balladura należało zaproponowanie takich zmian konstytucyjnych, które „przywróciłyby równowagę” władz (reeąuilibrer l 'architecture institutionnelle) poprzez „rewaloryzację” (revalorisation) pozycji parlamentu z jednoczesnym ograniczeniem roli egzekutywy.

Problem, który nie mógł pozostać nie rozważony w toku prac nad reformą stanowiła także kwestia pozycji jednostki w państwie demokratycznym (w państwie „demokracji nienagannej”). W efekcie tych prac pojawiło się wiele interesujących rozwiązań, nieobecnych dotychczas we francuskiej ustawie zasadniczej (ludowa inicj atywa ustawodawcza — droit d ’initiative popidaire), a nawet długo odrzucanych (kontrola a posteriori konstytucyjności ustaw w ramach procedury zainicjowanej przez obywatelą który w trakcie postępowania toczącego się w jego sprawie przed sądem powszechnym lub administracyjnym podniósł wobec ustawy, która miała być zastosowaną zarzut niekonstytucyjności — l ’exception d'inconstitutionnalite). \ W ustawie konstytucyjnej znalazły się ponadto nowe organy oraz mechanizmy ochrony praw i wolności obywateli (Obrońca Praw, prawo petycji do Najwyższej Rady _;j Sądownictwa).

Już choćby z powyższego krótkiego zarysowania podstawowych kwestii branych pod uwagę w toku prac widać wyraźnie, że omawiana reforma jest zdecydowanie naj-obszemiejsząz dotychczasowych 22 rewizji konstytucji. Nie ma charakteru punktowego, „drobnego kroczku”, za pomocą którego rozwiązuje się pojedynczy problem natury konstytucyjnej, jaki pojawił się w danej sytuacji polityczno-społecznej¹⁰. Ambicją autorów reformy była kompleksowa modernizacja instytucji V Republiki. Ustawa konstytucyjna zawiera łącznie 47 artykułów. Najej podstawie ponad połowa przepisów ustawy zasadniczej z 4 października 1958 r. uległa zmianie. Pojawiło się też wiele całkowicie nowych postanowień (np. przepisy rozdziału XI bis dotyczącego Obrońcy Praw).

Dla uporządkowania analizy szczegółowych rozwiązań ustawy konstytucyjnej posłużę się układem akapitów przyjętym przy redakcji raportu Komitetu Balladura.

1. „Władza wykonawcza lepiej kontrolowana”

W doktrynie prawa konstytucyjnego mocno akcentuje się fakt, że prezydent, który de facto objął ster rządów w państwie (odsuwając na dalszy plan premiera), me

¹⁰ Krytycznie o rewizjach konstytucyjnych o charakterze punktowym zob. D.G. Lavroff, De l 'abus des refromes: reftexions sur le revisionnisme constitutionnel, RFDC, numero hors-serie 2008, s. 55-71.