img047

przestrzeni niosącej ze sobą pewną intymność jest organizacja kącików zainteresowań (plastyczny, lekarski, kącik lalek, kącik z klockami). Zabawę w tych kącikach dzieci mogą prowadzić z dala od grupy, w małych zespołach. Jednak często bywa tak, że kąciki te udostępniane są dzieciom najgrzeczniejszym w nagrodę za ..dobre zachowanie" lub tym. które nic bałaganią. Często stanowią jednak efektowną dekorację sali (np, kącik lekarski z białymi, św ieżo wypranymi, wykrochmalonymi i wyprasowanymi fartuszkami, strzykawkami, igłami, buteleczkami po lekarstwach).

Niewątpliwie nic bez konsekwencji dla pracy wszystkich dzieci i zatrudnionych osób w przedszkolu zostaje fakt nakładanych na nich różnorodnych ograniczeń przestrzennych. Determinują one sposób podejmowanych działań komunikacyjnych Ograniczenia te oraz stopień ich odczuwania są zależne od wielu czynników, np wy obrażeń poszczególnych osób, ich oczekiwań, pragnień i potrzeb. Dlatego można zaobserwować bardzo różne sposoby wykorzystywania przestrzeni przez poszczególnych pracowników, różne sposoby jej organizowania i modyfikowania (tworzenie własnego terytorium).

G.3. Analiza jawnych i ukrytych wymiarów przestrzeni przedszkola oparta na analogiach wywodzących się ze świata teatru

Ponieważ E. Goffman^:a8, przedstawiając metaforę teatralną jako jedną z socjologicznych perspektyw, z jakich można badać życic społeczne, szczególnie takie, które wykształca się w fizycznych granicach budynku, pokazał możliwość przyjęcia reguł teatralnych (dramatycznych) i zastosowania ich w badaniach „każdej organizacji społecznej, niezależnie od tego, czy będzie to dom, przedsiębiorstwo handlowe lub przemysłowe”.²⁰⁹ Poddając analizie przestrzeń przedszkola, zamierzam posłuży ć się metaforą przyjętą przez Goffmana, a tym samym pokazać jedną z możliwy ch perspektyw jej oglądu.

Metafora teatralna zakłada występowanie w życiu przedszkola elementów, które są specyficzne dla pracy teatru. W działalności prowadzonej w^r przedszkolu można zauważy ć taką, która przebiega przy stałej obecności pewnej grupy obserwatorów (widzów) i ma za zadanie wywarcie na nich jakiegoś określonego, najczęściej pozytywnego, wpływu. Ten rodzaj działalności nazy wany jest występem;

^m F.. Goffman, Człowiek w teatrze tycia codziennego, PIW, Warszawa 1981. *** E. Goffman, op. cit.,s. 31.

osoba lub grupa prowadząca występ to aktorzy, grupa obserwatorów' to widow nia. Ale jest też przestrzeń inna. oddzielona barierą percepcji wzrokowej i słuchowej, dostępna tylko nielicznym osobom, ukryta przed widownią — ta przestrzeń to kulisy.

Do prowadzenia analizy przestrzeni przedszkola metafora teatralna wydaje mi się bardzo trafna. Informacji o sposobie pracy przedszkola, rodzicowi, zazwyczaj nic znającemu dokładnie zasad dydaktycznych, udziela przede wszystkim jego wygląd zewnętrzny, ogród zabaw, wyposażenie pomieszczeń, kolorowe, ładne zabawki, estetyczne toalety (dekoracja).

Wizytator oceniający pracę przedszkola przegląda dokumentację. Przygląda się, w jaki sposób zagospodarowana jest przestrzeń do zabawy i nauki dzieci. Ocenia hospitowane zajęcia, stanowiące występ na scenie przygotowanej sali. Sądzę więc. że warto przyjrzeć się. kiedy, w' jaki sposób, przestrzeń przedszkola zmienia się w scenę, tworząc jeden z jego ukrytych wymiarów oraz jakie są nieformalne techniki przekazywania i wywoływania wrażeń, stosowane za kulisami.

6.3.1. Miejsca tworzenia sceny i dekoracji

Przedszkole udostępnia swoją przestrzeń do prowadzenia występów wielu różnym osobom. Jego wy odrębniony obszar staje się sceną, na której aktorzy mogą prezentować swoje role. Występy silnie związane są z zamiarem stworzenia przez aktora określonego wrażenia.

Wydzielonych obszarów stanowiących scenę w przedszkolu jest wiele, a ich istnienie zależy przede wszystkim od:

•    treści występu (a więc tego. co aktualnie aktorzy zamierzają przekazać widowni, jakie chcą wy wołać wrażenie);

•    od tego, kto staje się aktorem;

•    rodzaju w idowni, do której występ jest kierowany;

•    czasu trwania przedstawienia (przestrzeń może stać się sceną tylko podczas poby tu widowni na jej terenie lub być stale przygotowaną na ewentualne pojawienie się widowni lub widza).

Scena jest miejscem, w którym ujawniane są fakty, budowane i przekazywane w rażenia, oraz miejscem, które ułatw ia kontrolow anie ekspresji. Scena często bywa ograniczona przez barierę percepcji. Na scenie znajduje się to, co aktor chce pokazać widowni

Gabinet dyrektora może stanowić scenę dla wy stępu tegoż dyrektora przed rodzicami zapisującymi dziecko do przedszkola. Taki wy stęp ma służyć przekonaniu rodziców' o właściwym wyborze przedszkola (w wypadku dużej konkurencji).