img243

243

staoi llozbowej. ‘Jialkośo wywołanych skutków jest zależEo cd różnorodnych czynników, których wpływ Die zawszc jest łatwy do ustalenia, 7 ostatecznie sfosnutowonych wnioskach uczestniczy stąd czynnie nie tylko goo-deto, ale także geolog i górnik. W niniejszym .-urnie konieczne jest ole-tego poznanie ogólnych zasad tych wpływów.

Bezpośrednimi przyczynami ujawniania się ua powierzchni skutków podziemnej eksploatacji minerałów użytecznych jest naruszenie istniejącej równowagi w górotworze. Wskutek wybrania odpowiedniej powierzchni złoża następuje rozluźnienie warstw nadlogłych, wytwarzanie się w górotworze pustek poeksploatacyjnych, powodujących w konsekwencji - przy odpowiednio dużej powierzchni eksploatacji - przemieszczanie się warstw górotworu w postaci loh uginania się pod wpływem ciężaru warstw nadległych, załamania lub zawalenia. Przedstawiony w znacznym uproazczaniu mochunl2m powstawania skutków eksploatacji ujawnia się na powierzchni » formie powstawania deformacji terenu powierzchni. Deformacje powierzchni i jej obiektów przybierają różne nasilenie form, a ich charakter i przebieg jest bardzo złożony. Zaieiy bowiem od flzyczno-meohanicznych właściwości górotworu i rodzaju gruntu na powierzchni, od warunków hydrogeologicznych, grubożoi i jakości nadkładu oraz wybieranego złoża. Wielkośó deformacji terenu zależy też od czynników fcechnlczno-górniczych, a więc od systemu eksploatacji, kolejności wybierania warstw czy pokładów, sposobu wypełniania pustek poeksploatacyjnych, czystości wybierania złoża oraz głębokości eksploatacji. Są to bezpośrednie przyczyny, od których w głównej mierze zależą deformacje terenu, chód nie trak również przyczyn o mniejszym znaczeniu.

Boswijające się teorie z zakresu szkód górniczych ujmują wpływ eksploatacji podziemnej w formę określonych modeli aa tema tycznych, których przyjęcie umożliwia prognozowanie i konfrontację teoretycznie otrzymu-nyoh wyników ze zmierzonymi wartościami w terenie.

Teorie zajmują się występowaniem zjawisk ciągłych (regularnych), gdyż deformaoj* nieciągłe w formie zapadlisk czy zerałów mają charakter łonowy i są bardzo trudne do ujęcia matematyozaogo (np» tereny poeksploatacyjne siarki metodą podziemnego wytapiania).

1 wyniku rozważań teoretyczny oh, potwierdzonych doświadczeniami oraz pomiarami geodezyjnymi, ustalono, że na skutek podziemnej eksploateoji odpowiednio dużej powierzchni pokładu złoża powstaje na powierzchni terenu obniżenia, zwano niecką obniżenlową. Kiecka t3ka obejmuje swym zasięgiem powierzchnię nie tylko nad wyeksploatowaną przestrzenią, leoz także obejmuje swym zasięgiem tereny leżące poza jej granicami. Ulec ki obniżęniowe formują się już wewnątrz górotworu, a ich kształt i roznlary aą odmienno od niecki ukształtowanej ua powierzchni terenu, oiaficzuy