FunkcjonowanieRynku R1024 325

Jest ono uwarunkowane licznymi czynnikami, których zmiany decydują o dużym (rosnącym) lub małym (malejącym) znaczeniu tego rodzaju konkurencji oraz jej udziale w strukturze procesów konkurencyjnych na rynku. Zbiór podstawowych czynników przedstawia tablica 25.

Tablica 25

Czynniki decydujące o znaczeniu konkurencji jakościowej

Rodzaje czynników	Znaczenie konkurencji jakościowej
	wzrasta	maleje
Kryteria nabywania produktów przez nabywców	pozamaterialne	materialne
Stopień homogeniczności produktów	maleje	■wzrasta
Stopień homogeniczności preferencji nabywców	maleje	wzrasta
Stopień przejrzystości rynku	■wzrasta	maleje
Zasoby kapitałowe sprzedawców	wzrastają	maleją
Postęp w technice i technologii	wzrasta	maleje
Forma rynku	oligopol, polipol	polipol dosko-
	niedoskonały'	naly
Dynamika rozwoju rynku	maleje	■wzrasta

Wszystkie wymienione czynniki wpływają zarówno na zakres swobody sprzedawców w dziedzinie posługiwania się produktem jako instrumentem konkurencji jakościowej, jak i na możliwości wywoływania pożądanych reakcji nabywców i konkurentów za pomocą zmian jakościowych produktów oraz warunków ich oferowania na rynku.

Wpływ poszczególnych czynników na znaczenie konkurencji jakościowej zależy przede wszystkim od:

—    kierunków zmian poszczególnych czynników (np. kierunku zmian kryteriów⁷ nabywania produktów przez nabywców),

—    siły oddziaływania poszczególnych czynników.

Podstawow^;ym czynnikiem decydującym o znaczeniu konkurencji

jakościowej na rynku są kryteria wyboru i nabywania produktów przez nabywców oraz kierunki ich zmian. Im w szerszym zakresie upowszechniają się pozamaterialne kryteria wyboru i nabywania produktów przez nabywców', tym większego znaczenia nabiera konkurencja jakościowa. Tego typu proces oznacza, że nabywcy w coraz mniejszym stopniu oczekują produktów' o niższym poziomie ceny, a w coraz szerszym zakresie oczekują produktów o wyższej lub innej niż dotychczas jakości. Oczekiwania te wyznaczają strukturę procesów konkurencyjnych między sprzedawcami, której dominującym składnikiem staje się konkurencja jakościowa.

O znaczeniu konkurencji jakościowej na rynku decyduje charakter produktów oraz stopień ich homogeniczności. Jak już wskazywano, stopień ten może być względnie trwałym zjawiskiem, jeżeli oferowany przez sprzedawców produkt oraz warunki jego oferowania nie mogą być przedmiotem różnicowania. Brak możliwości różnicowania produktu powmduje, że nie może on być podstawą wyróżniania się sprzedawcy na tle konkurentów'.

Konkurencja jakościowa nabiera znaczenia wmwezas, gdy przynajmniej jeden z czynników' tworzących jakość produktu może ulegać zmianie (jakość wertykalna, horyzontalna lub warunki oferowania produktu). Czynnik, który jest podstawą wyróżniania produktu przez sprzedawcę na tle produktów oferowanych przez konkurentów, staje się podstawowym instrumentem konkurencji jakościowej. Przy wysokim stopniu homogeniczności produktów czynnikiem tym mogą być przede wszystkim warunki ich oferowania na rynku.

Wzrostowi znaczenia konkurencji jakościowej sprzyja spadek stopnia homogeniczności produktów, wyrażający się możliwością dokonywania przez sprzedawców wertykalnych i horyzontalnych zmian jakościowych. Rosnące możliwości jakościowego różnicowania produktów zwiększają sprzedawcom zakres alternatyw wyboru sposobów uczestniczenia w konkurencji jakościowej. W procesie tego wyboru są preferowane przez sprzedawców takie zmiany jakościowe produktów, które umożliwiają zwiększenie pozytywnych reakcji nabywców oraz zmniejszenie zdolności adaptacyjnych konkurentów. Warunek ten spełniają przede wszystkim wertykalne zmiany jakości produktów, które przyczyniają się do wzrostu luki substytucyjnej

325