FunkcjonowanieRynku R03 8 099

ści podaży produktów. Wielkość i struktura tego popytu są wielostronnie uwarunkowane. Podstawowe czynniki określające popyt na czynniki wytwórcze⁹ ilustruje rys. 25.

Rysunek 25

Uwarunkowanie popytu na czynniki wytwórcze

Popyt na czynniki wytwórcze zależy przede wszystkim od popytu na produkty, które za pomocą tych czynników są wytwarzane przez sprzedawców oraz oferowane nabywcom. Wzrost popytu na produkty skłania sprzedawców do wzrostu wielkości ich podaży. Zwiększanie przez sprzedawców podaży produktów wymaga wzrostu popytu na czynniki wytwórcze przy założeniu danej ich produkcyjności.

Bezpośrednie zależności między popytem na produkty a popytem na czynniki wytwórcze są tym silniejsze, im mniejszym zmianom ulegają metody wytwarzania produktów. Rodzaje oferowanych produktów oraz metody ich wytwarzania wyznaczają z kolei strukturę popytu na czynniki wytwmrcze.

Produkty wytwarzane i oferowane przez sprzedawców nie są wymieniane bezpośrednio na czynniki wytwórcze. Zarówno proces sprzedaży produktów', jak i proces zakupu czynników wytwórczych odbywa się za pośrednictwem pieniądza. Zaspokajanie przez sprzedawców popytu nabywców na produkty jest źródłem ich dochodów, które są podstawą zgłaszania popytu na czynniki wytwórcze.

⁵ Pomijamy tu strukturę podmiotową rynku, a -więc otoczenie podmiotów zd^a' szającj^rcŁ popyt na czynniki wytwórcze.

Zależność popytu na czynniki wytwórcze od popytu na produkty wskazuje na istnienie związków funkcjonalnych między rynkiem produktów a rynkiem czynników wytwórczych. Związki te znajdują odzwierciedlenie zarówno w przepływie strumieni rzeczowych, jak i w przepływie strumieni pieniężnych. Uwzględniając wyłącznie czynnik wytwórczy w postaci pracy, w tablicy 5 przedstawiono przepływy strumieni rzeczowych i pieniężnych między sprzedawcami (przedsiębiorstw'ami) a nabywcami (gospodarstwami domowymi).

Tablica 5

Przepływy strumieni rzeczowych i pieniężnych

Strumienie rzeczowe	Strumienie pieniężne
Praca	Koszty Dochody
Sprzedawcy Nabywcy	Sprzedawcy Nabywcy
Produkty	Dochody Wydatki

Popyt zgłaszany przez sprzedawców na czynniki wytwórcze zależy rówmież od poziomu ich cen. Klasyczne zależności między zmianami popytu na czynniki wytwórcze a zmianami poziomu ich cen mogą ulegać w rzeczywistości większym lub mniejszym modyfikacjom.

Proces wytwarzania oraz oferowania produktów przez sprzedawców wymaga równoczesnego wykorzystywania różnych czynników wytwórczych (pracy, maszyn, surowców itp.). Między poszczególnymi czynnikami wytwórczymi mogą w7stępow^rać związki komplementarne lub substytucyjne. Występowanie związków komplementarnych powoduje, że wzrost poziomu ceny jednego czynnika wytwórczego może wywoływać spadek wielkości popytu na inne czynniki wytwórcze, których ceny nie ulegają zmianom. Spadek popytu na czynniki wytwórcze wywołuje spadek podaży produktów, wytwarzanych za pomocą tych czynników (efekt podażowy).

Występowanie związków komplementarnych między czynnikami wytwórczymi może rodzić również konsekwencje polegające na tym,

99