FunkcjonowanieRynku R058 159

wcy mogą wówczas maksymalizować efekty swojego działania przy danej cenie, zwiększając wielkość podaży.

Jeżeli z kolei wzrastają w sposób radykalny ceny czynników wytwórczych (np. ceny ropy naftowej), to przy danej cenie produktów finalnych zmieniają się w sposób niekorzystny dla sprzedawców relacje między kosztami a cenami. Sprzedawcy, zmierzając do wzrostu efektów działania, wykazują w tej sytuacji skłonność do zmniejszania wielkości podaży produktów⁷ finalnych, mimo że ich ceny nie ulegają zmianie. Zmiany wielkości podaży produktów⁷ lub usług pod wpływem czynników pozacenowych są pokazane na rys. 48.

Rysunek 48

Wpływ czynników pozacenowych na podaż

S - krzywa podaży

S, - krzywa ilustrująca wzrost podaży przy danej cenie S, - krzywa ilustrująca spadek podaży przy danej cenie

Funkcje cen w przypadku podaży pracy przejmuje, jak już wskazano, płaca realna. Jej zmiany wpływają bezpośrednio na zmiany wielkości podaży pracy. Wzrost podaży pracy jest funkcją rosnącego poziomu płacy realnej. Wzrost poziomu płacy realnej powoduje wzrost liczby osób fizycznych skłonnych do podejmowania pracy lub zwiększania indywidualnej podaży pracy i odwrotnie. Jednakże ta ogólna oraz jednokierunkowa zależność między podażą pracy a poziomem płacy realnej może ulegać w rzeczywistości różnym modyfikacjom. Na kształtowanie się oraz zmiany tej jednokierunkowej zależności wywierają wpływ':

—    poziom płacy realnej,

—    relacje między poziomem płacy realnej a poziomem zasiłku dla bezrobotnych,

—    relacje między poziomem płacy a pozapłacowymi dochodami osób fizycznych.

—    relacje między znaczeniem przyrostu dochodu w postaci płacy a znaczeniem przyrostu czasu wolnego.

Oddziaływanie tych czynników powoduje, że zależności między zmianami podaży pracy a zmianami poziomu płacy realnej mogą mieć wielokierunkowy charakter. Jeżeli płaca realna nie osiąga pewnego minimalnego poziomu, to jej wzrost nie musi wywoływać wzrostu, lecz może powodować spadek wielkości podaży pracy. Zmiany plac kształtujących się poniżej tego poziomu mogą być niekonkurencyjne w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych oraz pozapłacowymi dochodami pracowników. Wzrost stawek płac pozwala również na osiąganie przez pracowników' podobnej wuelkości dochodów' przy mniejszej podaży (czasie) pracy oraz możliwości zwiększenia czasu wolnego. Zjawisko spadku podaży pracy powstaje na gruncie rodzącego się przekonania osób fizycznych o nieopłacalności podejmowania dodatkowego wysiłku przy niskim, chociaż rosnącym poziomie płacy realnej.

Po przekroczeniu progu niskiego poziomu plac realnych oraz przewartościowaniu znaczenia przyrostu dochodów' z pracy zaczynają się ujawniać klasyczne zależności między zmianami poziomu płacy realnej a zmianami wielkości podaży pracy. Zależności te są oparte na dążeniu osób fizycznych do maksymalizowania dochodów z pracy, umożliwiających wzrost wuelkości popytu na produkty i usługi.

Typowe zależności między poziomem płacy realnej a podażą pracy mogą ponownie ulegać modyfikacjom, gdy płace realne osiągają relatywnie wysoki poziom. Przy wysokim poziomie płac realnych, umożliwiających pracownikom zaspokajanie wszystkich koniecznych

159