FunkcjonowanieRynku R038 089

musi ulec zwiększeniu. Pojawienie się takiej sytuacji jest możliwe zwłaszcza przy niskim poziomie stopy procentowej, skłaniającym nabywców do wydatków' przekraczających wprost dochodów'. Sytuacji takiej towarzyszy więc mały popyt banków na pieniądz.

Banki stają się aktywnym podmiotem popytu, jeżeli wywołują wzrost krańcowej skłonności do oszczędzania przy wzroście dochodów podmiotów' gospodarczych i konsumentów lub zapobiegają spadkowi krańcowej skłonności do oszczędzania przy spadku wielkości dochodów'.

Między popytem zgłaszanym przez różne podmioty występują wzajemne zależności¹. Wspomniano już o zależnościach między popytem zgłaszanym przez państwo na produkty i usługi a popytem zgłaszanym przez podmioty gospodarcze i konsumentów'. Popyt państwa, podmiotów gospodarczych i konsumentów jest powiązany przede wszystkim za pośrednictwem systemu podatkowego oraz jego zmian, które decydują o kierunkach przepływu pieniądza i dochodów.

Zmiany popytu na pracę zgłaszanego przez państwo i podmioty gospodarcze wpływają na wzrost lub spadek popytu zgłaszanego przez konsumentów' na produkty i usługi. Wzrost lub spadek popytu zgłaszanego przez konsumentów' na usługi i produkty finalne wpływa na zmiany popytu podmiotów' gospodarczych na czynniki wytwórcze, których składnikiem jest również praca. Popyt podmiotów' gospodarczych oraz popyt konsumentów są wzajemnie powiązane przede wszystkim za pośrednictwem pracy, płac i cen. Powiązanie to jest tym silniejsze, im większy jest udział płac w kosztach, które wpływają na kształtowanie się cen produktów i usług. Jeżeli dochody obu grup podmiotów', pomniejszone o podatki, przyczyniają się, przy danych cenach i placach, do nadmiernej redukcji popytu na produkty i usługi, to podmioty te mogą zgłaszać dodatkowy popyt na pieniądz. Popyt zgłaszany przez podmioty gospodarcze, konsumentów i banki jest powiązany za pośrednictwem zmian poziomu dochodów i stopy procentowej.

Podmioty popytu twmrzą wzajemnie powiązaną całość o zróżnicowanej wewnętrznie strukturze. Elementami tej struktury są podmioty popytu, które mogą się różnić między sobą pod względem:

—    rodzaju zgłaszanego popytu,

—    wielkości popytu,

—    struktury popytu.

Podmioty rynku występują najpierw jako podmioty popytu, a następnie jako podmioty podaży lub odwrotnie. Jeżeli pominąć popyt zgłaszany na podstawie dochodów otrzymywanych przez nabywców od państwa w postaci świadczeń społecznych, to konsument może spełniać funkcje podmiotu popytu na produkty i usługi, gdy występuje uprzednio jako podmiot podaży pracy. Podmioty gospodarcze są podmiotami popytu na pieniądz i czynniki wytwórcze, aby móc występować w roli podmiotów podaży usług oraz produktów finalnych. Bank występuje najpierw jako podmiot popytu na pieniądz, a po zgromadzeniu odpowiednich jego zasobów jako podmiot podaży pieniądza. Każdy podmiot rynku występuje więc w podwójnej roli: podmiotu popytu i podmiotu podaży. Fakt ten wpływa na sposób funkcjonowania podmiotów rynku oraz zachodzące między nimi stosunki.

4. Popyt a dochody

W przeciwieństwie do ceny, dochód nie jest związany z przedmiotem wymiany (produktem, usługą itd.), lecz z podmiotem rynku. Poszczególne podmioty rynku dysponują dochodem kształtującym się na zróżnicowanym poziomie, ulegającym zmianom. Dochód jest podstawą, a równocześnie ograniczeniem w procesie zgłaszania popytu przez podmioty rynku.

Źródłem dochodów poszczególnych podmiotów rynku mogą być podatki, sprzedaż produktów i usług, wykonywanie pracy, otrzymywanie pieniężnych świadczeń społecznych itd. Jak już wskazywano, nie wszystkie dochody podmiotów rynku muszą się przekształcać w popyt zgłaszany w danym czasie na przedmioty wymiany. Pewna część dochodów może być przedmiotem oszczędzania. Wielkość tej części zależy od możliwości oraz skłonności podmiotów rynku do oszczędzania przy danej wielkości dochodów⁷ oraz danej stopie

89

1

G. Gabisch, Haushalte und Unternehmen. W: Yahlens Kompendium..., jw., s. 3.