CCF20091108019

186 PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

wskutek czego nie pojawia się napięcie (lub jest ono bardzo niewielkie), które mogłoby wywoływać stres związany z pracą (Selye, 1956; Karasek i in., 1998). Odwrotnie dzieje się w wypadku pasywnej pracy, w której może dojść do zanikania umiejętności i zdolności (ćwiartka nr 4). Taka sytuacja przypomina zjawisko „wyuczonej bezradności” (Lennerlóf, 1988).

Psychologiczne wymagania pracy i swoboda podejmowania decyzji wywierają wpływ na dwa mechanizmy psychologiczne, które na rycinie 7.6 przedstawiono w postaci przekątnych A i B. Pierwszy z tych mechanizmów wywiera (niekorzystny) wpływ na zdrowie pracownika (przekątna A), natomiast drugi oddziałuje na jego motywację do pracy i procesy uczenia się (przekątna B).

Rozszerzony model DCS (rycina 7.7) opracowano po to, aby umożliwić badanie połączonego oddziaływania trzech, a nie dwóch podstawowych właściwości organizacji pracy, czyli wymagań pracy, kontroli oraz wsparcia społecznego w miejscu pracy. W tym rozszerzonym modelu obok założeń dotyczących poziomu napięcia i aktywności pojawiły się dodatkowo dwa warunki - izolacja i zbiorowość - co wymagało przedefiniowania opisywanych procesów. Zakłada się, na przykład, że najbardziej niepożądane skutki występują

Psychologiczne wymagania pracy

Kontrola pracy

_niskie

Pasywna praca zbiorowa

Niskie napięcie/ praca zbiorowa

wysokie

Wysokie napięcie/ praca zbiorowa

Aktywna praca zbiorowa

Napięcie zawodowe

Duże

wsparcie

społeczne

niskie

wysokie

Kontrola pracy

Napięcie zawodowe

Matę

wsparcie

społeczne

Model wymagań-kontroli-wsparcia

RYCINA 7.7