CCF20091108009

176 PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

zauważasz zbliżający się z zawrotną szybkością samochód. Taka sytuacja stanowi priorytetowe wymaganie psychologiczne. Gwałtownie uskakujesz przed pędzącym pojazdem i wkrótce powracasz do stanu równowagi. Istnieje jednak jeszcze jeden, całkowicie odmienny rodzaj stresu, który (a) nie musi się wcale rozpoczynać od konkretnego wydarzenia, ale często narasta powoli i niepostrzeżenie jako trwały problem związany z naszym otoczeniem społecznym lub naszą rolą; oraz (b) zwykle trwa dłużej niż pojedyncze wydarzenie, od momentu rozpoczęcia do rozwiązania. Ten rodzaj stresorów można

określić mianem „stresorów przewlekłych”, czyli „problemów i spraw, które bądź pojawiają się regularnie w trakcie odgrywania codziennych ról i wykonywania powszednich czynności, bądź wynikają z natury owych ról i czynności, tak że jednostka spostrzega je jako stale” (Whe-aton, 1996). W odróżnieniu od typowych stresorów incydentalnych przewlekle stre-sory rzadko ustępują samoistnie. Każdy incydent (czyli wydarzenie) musi się kiedyś zakończyć (wynika to z samej definicji tego pojęcia), podczas gdy przewlekle streso-iy zwykle oddziałują dowolnie długo, prowadząc do wyczerpania naszych zasobów w trakcie prób zmagania się ze stresem, lecz nie dając nadziei na rozwiązanie. Przyczyną przewlekłego stresu jest zwykle jeden z wielu różnych problemów, takich jak zbyt wyczerpujące zadanie lub rola zawodowa, nadmierna złożoność, niepewność, konflikt, ograniczenie możliwości dokonywania wyborów oraz niedostateczne nagrody.

Jednym z przykładów skutków przewlekłego stresu jest wypalenie zawodowe, które można zdefiniować jako: trwały, negatywny stan umysłu związany z pracą zawodową, występujący u jednostek zdrowych psychicznie, a charakteryzujący się przede wszystkim poczuciem wyczerpania, któremu towarzyszą złe samopoczucie, poczucie obniżonej efektywności, spadek motywacji oraz kształtowanie się dysfunkcjonalnych postaw i zachowań w pracy. To psychiczne zaburzenie rozwija się stopniowo, jednak dotknięta nim osoba może przez dtugi czas nie zdawać sobie z niego sprawy. Przyczyną wypalenia zawodowego jest niezgodność między zamierzeniami jednostki a jej rzeczywistą sytuacją w pracy. Wypalenie zawodowe przyjmuje często postać błędnego kota, ze względu na niewłaściwe strategie zmagania się ze stresem, które wiążą się z tym syndromem (Schaufeli, Enzmann, 1998, s. 36).