CCF20091108003

170 PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

przedstawimy i omówimy kilka najważniejszych modeli stresu zawodowego i zdrowia pracowników. Zajmiemy się także znaczeniem różnic indywidualnych oraz wsparcia społecznego w miejscu pracy dla związku między stresem zawodowym a zdrowiem. Na zakończenie przedstawimy przegląd działań interwencyjnych na poziomie organizacji i jednostki, które służą łagodzeniu stresu.

STRES ZAWODOWY JAKO PROBLEM SPOŁECZNY

Stres związany z pracą stanowi poważny problem nie tylko dla dotkniętych nim jednostek, ale także dla organizacji i dla całego społeczeństwa. Wyniki wielu badań wskazują, że stres zawodowy jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Na przykład sondaż przeprowadzony wśród niemal 16 tysięcy pracowników z różnych krajów europejskich wykazał, że 29% tych osób uważa, iż ich praca zawodowa wywiera niekorzystny wpływ na stan ich zdrowia (Paoli, 1997). Wśród problemów zdrowotnych związanych z pracą najczęściej wymieniano bóle pleców (30%), stres (28%) i ogólne zmęczenie (20%). W Wielkiej Brytanii przeprowadzono ogólnokrajowe badanie sondażowe na temat stanu zdrowia i rozwoju (National Survey of Health and Development), w którym uczestniczyło niemal 1500 młodych mężczyzn. To badanie wykazało, że 38% członków badanej grupy odczuwa w pracy niewielkie lub silne „napięcie nerwowe”, podczas gdy zaledwie 8% respondentów doświadcza podobnego napięcia w domu lub w życiu osobistym (Cherry, 1978).

Wskaźniki rozpowszechnienia stresu zawodowego są nie tylko wysokie, ale także nieustannie rosną. W ciągu 25 lat w Wielkiej Brytanii zaobserwowano ogromny wzrost liczby nieobecności w pracy związanych ze stresem: w latach 1955-1979 liczba absencji spowodowanych „niepokojem, osłabieniem i bólem głowy” wzrosła aż o 528% (Hingley,

Cooper, 1986). Kiedy w 1967 roku w Holandii zaczęła obowiązywać ustawa o ubezpieczeniach rentowych {Disability Security Act), zaburzenia psychiczne stanowiły podstawę 11% podań o przyznanie renty. Ten wskaźnik stopniowo wzrasta! - dzisiaj osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne stanowią 30%, czyli największą grupę wszystkich Holendrów uznanych za niezdolnych do pracy. Kolejne miejsca (pod względem liczebności) zajmują osoby cierpiące na schorzenia układu mięśnio-wo-szkieletowego (28%) oraz choroby układu krążenia (8%) (Houtman, 1997).

Nie trzeba dodawać, że finansowe koszty stresu zawodowego są ogromne. Szacuje się, że w Wielkiej Brytanii koszty absencji chorobowej spowodowanej przez stres i zaburzenia psychiczne przekraczają rocznie 5 miliardów funtów, co stanowi ponad 10% produktu narodowego brutto. W państwach Unii Europejskiej wydatki związane ze zwalczaniem skutków stresu zawodowego wynoszą przeciętnie 9,6% produktu narodowego brutto, przy czym pierwsze miejsce zajmuje pod tym względem Holandia (13,9%) (Cartwright, Cooper, 1996).

Te olbrzymie koszty skłaniają zarówno rządy poszczególnych państw, jak i władze Unii Europejskiej do podejmowania działań i wprowadzania rozwiązań ustawodawczych służących łagodzeniu stresu zawodowego. Dotyczy to szczególnie państw takich, jak Wielka Brytania, Szwecja i Holandia oraz - w nieco