CCF20091108031

198 PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI

nie decyzji. Wskutek owych przeobrażeń zmieniła się także natura wymagań pracy (stresorów) - dzisiaj zamiast czysto fizycznych stresorów mamy zwykle do czynienia z wymaganiami o charakterze poznawczym i emocjonalnym. Ma to oczywiście duże znaczenie dla stresu zawodowego, a tym samym także dla modeli teoretycznych, które go opisują.

W każdym z czterech modeli omówionych w niniejszym rozdziale zwraca się uwagę na pewne istotne aspekty procesu stresu zawodowego. Oznacza to, że owe modele raczej uzupełniają się wzajemnie, niż wykluczają. Bardziej realistyczne wydaje się zatem wypracowanie eklektycznego podejścia do stresu, w ramach którego możliwe rozwiązania problemów związanych ze stresem opracowuje się na podstawie jednego modelu stresu zawodowego lub kilku takich modeli, które najlepiej pasują do danego problemu.

Ze społecznego punktu widzenia łagodzenie stresu zawodowego stanowi niezwykle ważne zadanie. Niestety, praktyczna użyteczność wielu teoretycznych modeli pozostawia wiele do życzenia. Nadal istnieje wyraźna rozbieżność między teoretyczną wiedzą a jej praktycznymi implikacjami. Innymi słowy, dysponujemy wieloma narzędziami, lecz nie sformułowaliśmy dotąd odpowiednich instrukcji działania, które umożliwiałyby praktyczne zastosowanie owych narzędzi. Jednak pomimo tego niedostatku, a także pomimo faktu, że omówione modele różnią się pod względem zakresu ujętych w nich zagadnień, z wszystkich tych modeli wynika niezbicie, iż interwencje skierowane przeciwko stresowi zawodowemu powinny się koncentrować przede wszystkim na źródle wielu problemów, czyli na stresującej sytuacji pracy. Aby osiągnąć „pełne dostrojenie”, można uzupełnić owe interwencje nastawione na pracę działaniami skoncentrowanymi na pracowniku. Jak już wspomniano, taki punkt widzenia znajduje odzwierciedlenie we współczesnym prawie pracy obowiązującym w wielu krajach Zachodu.

Podsumowując, dla wielu osób praca stanowi bardzo istotną część życia. Z tego powodu należy uwzględniać ogromne (ludzkie) koszty stresu zawodowego podczas podejmowania decyzji dotyczących pracy i zdrowia pracowników.

1.    Które z ujęć stresu (zawodowego) - stres jako bodziec, stres jako reakcja czy stres jako proces pośredniczący - wydaje Ci się najbardziej przekonujące i dlaczego?

2.    W jaki sposób (a) różnice indywidualne i (b) wsparcie społeczne w miejscu pracy mogą wpływać na związek między stresem zawodowym a zdrowiem?

3.    Który z modeli stresu wydaje Ci się najlepszy i dlaczego?

4.    Jakie są dwie najważniejsze hipotezy modelu wymagań pracy-kontroli pracy autorstwa Karaska? Z jakich przyczyn ów model jest tak popularny wśród badaczy stresu zawodowego i zdrowia pracowników?

5.    Na jakich poziomach można podejmować interwencje służące łagodzeniu stresu zawodowego? Który z tych poziomów wydaje się umożliwiać najskuteczniejsze interwencje?