IMG#19

było już łatwe i w rezultacie niektórzy uczniowie musieli pozostać na drugi rok w kl. yil. Być może, wcześniejsze ujawnienie powstających braków w wiadomościach tych uczniów oraz podjęcie skutecznych środków zaradczych, np. już w kl. IV czy V, nie doprowadziłoby do tak przykrych następstw. >

Niepowodzenia ukryte prowadzą zazwyczaj do niepowodzeń jawnych.

Z tym rodzajem niepowodzeń szkolnych mamy z kolei do czynienia, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowywanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako >,niedostateczne”.    , ■ .    '    ' - <

W przypadku, gdy ocena niedostateczna nie obejmuje całorocznej pracy ucznia, lecz odnosi się do rezultatów uzyskanych przez niego np. w ciągu pierwszego semestru nauki szkolnej, stanowi ona wskaźnik tzw. jawnego opóźnienia przejściowego. Wczesne wykrycie przez szkołę tego opóźnienia oraz podjęcie środków mających na celu jego zlikwidowanie — oto zabiegi, dzięki którym można uchronić ucznia przed powtarzaniem danej klasy. Jeżeli natomiast ocena niedostateczna odnosi się do wyników całorocznej pracy ucznia, to musi on wówczas powtarzać daną klasę, staje się uczniem drugorocznym.

Zjawisko drugo- i wieloroczności prowadzi dość często do odsiewu szkolnego, tzn. do całkowitego przerwania przez ucznia nauki w szkole przed jej ukończeniem.

Próbę graficznego przedstawienia omawianych zależności ukazuje rysunek 14.

ukryte

Rys. 14. Schemat klasyfikacji niepowodzeń szkolnych

♦jawne

Linią przerywaną zaznaczono na rysunku kolejność narastania poszczególnych etapów niepowodzeń. Punktem wyjścia słabych postępów uczniów w -nauce są więc niepowodzenia ukryte, tzn. bardzo drobne luki w wiadomościach lub umiejętnościach z dziedziny jednego tylko przedmiotu lub nawet tematu lekcji. Luki te, jeżeli nie zostają przez nauczy-czyciela w porę dostrzeżone i usunięte, rozrastają się z biegiem czasu i powodują powstawanie niepowodzeń jawnych. Te z kolei mają najpierw charaktćr przejściowy, a następnie — poprzez etap niepowodzeń względnie trwałych — w prostej już linii prowadzą do drugo-rocznośd i odsiewu.    •    .    ", •

• BA • Blok autokontrołny

W miejsce luk (na rys. 15) wpisz właściwe określenia, a następnie porównaj odpowiedź ze schematem na rysunku 14.    t

Rys. 1S. Schemat klasyfikacji niepowodzeń szkolnych

Jak nazywamy brak harmonii między wymaganiami szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania?

Wskaż różnice między niepowodzeniami dydaktycznymi i wychowawczymi.

W .jakiej postaci przejawiają się niepowodzenia dydaktyczne o charakterze ukrytym? jawnym? Co nazywamy odsiewęm szkolnym? —

Niepowodzenia szkolne, a zwłaszcza drugoroczność i odsiew uczniów, są zjawiskiem bardzo niepożądanym zarówno ze względów ekonomicznych, jak społecznych i pedagogicznych. A oto uzasadnienie tej tezy:

Liczba uczniów drugorocznych w naszym szkolnictwie ogólnokształcącym i zawodowym kształtuje się w ostatnich latach w granicach ponad 300 tys. osób rocznie. Powoduje to — chociażby tylko z tytułu opóźnionego rozpoczynania pracy zawodowej przez repctentów -znaczne straty finansowe, a ponadto wymaga dodatkowych nakładów na sprzęt szkolny, pomoce naukowe itp.

O społecznym zasięgu niepowodzeń szkolnych świadczy z kolei odsiew uczniów ze szkół podstawowych. Wiadomo, że część objętej nim młodzieży staje się z czasem wtórnymi analfabetami, co ze społecznego punktu widzenia jest wręcz groźne^{1 2}.

Szkodliwość zjawiska niepowodzeń szkolnych uzasadniają wreszcie względy pedagogiczne i psychologiczne. Za dowiedzioną można już obecnie uważać tezę, żc np. drugoroczność wywiera ujemny wpływ na zdecydowaną większość uczniów, zniechęca ich do pracy, tłumi zainteresowanie nauką,'wpływa niekorzystnie na stosunek do otoczenia, wywołuje różnorakie kompleksy i zaburzenia w zachowaniu się, a nawet prowadzi do zahamowania prawidłowego dotychczas umysłowego rozwoju dziecka³.

Na podstawie praktyki szkolnej stwierdzamy ponadto, że uczniowie drugoroczni wpływają zwykle niekorzystnie na pozostałych uczniów, utrudniając normalną pracę dydaktyczno-wychowawczą z całą klasą. Repetcnci, jako ci „już wiedzący”, tłumią u swoich nowych kolegów zainteresowanie nauką i nierzadko przewodzą im też w niewłaściwym zachowaniu. Czasami kilku repctentów potrafi „rozbić” dobrą dotychczas klasę, przyspa-

213

1

¹ Por. W. Ozga Organizacja szkolnictwa w Polsce. Warszawa 1960, PZWS, s. 306.

2

Por. J. Konopnicki Zaburzenia w zachowaniu slą dzieci szkolnych I środowisko. Warszawa 1957,

3

PWN; M. Tyszkowa Czynniki determinujące prace szkolną dziecka. Warszawa 1964, PWN; H. Spionek Psychologiczna analiza trudności I niepowodzeń szkolnych. Warszawa 1970, PZWS; L. Pauli et M. A. Bri-mer La diperdhion scolalre: Un problime mondlal. Paris— Genivc 1973, UNESCO et BIE.