kn1

'>1310,

kotieta

Kwintesencjo Złej Kobiety. Bette Dsvis

WOLI UCZUĆ zdecydowanie odwołuje się do tych samych fundamentów sity, którą posiadały Tajemnicze Kobiety, lecz unicestwia swoją seksualność poprzez psychotyczny irracjonalizm, odsłaniając (bez emocji) wszystkie możliwe ludzkie skazy, co zostaje zapisane na karb typowo kobiecego charakteru.

Pod koniec omawianej dekady Bctte Davis znacznie rozszerzyła swój repertuar dziwek dokonując tego z taką finezją, że otrzymała dwie nagrody Akademii Filmowej (tzw. Oscary).

Pierwszą z nich otrzymała za film DANGE-ROUS (Niebezpieczna); była to historia zmierzchu gwiazdy teatru skoncentrowanej wyłącznie na sobie i niemoralnej, która próbuje zabić męża, roztrzaskując samochód o drzewo po tym jak odmówił jej rozwodu.

Przeżył, lecz został kaleką na całe życie; jej nic się nie stało, lecz -dysponując nową sztuką napisaną przez mężczyznę, którego zamierzała poślubić -w przypływie skruchy zostaje z mężern-inwali-dą.

JEZEBEL przyniosła jej drugiego Oscara za rolę pełnej temperamentu, zarozumiałej piękności z Południa, łamiącej męskie serca (była to niskobudżetowa odpowiedź na Scarlett 0'Ha-ra, z którą to propozycją wystąpili Warnerowie). Zrealizowana rok wcześniej, nim Vivien Leigh wcieliła się w ladacznicę z Poludnia, Jezebel w wykonaniu Bette była równie bezwzględna (jakkolwiek, prawdę mówiąc, nie tak zla), bezwiednie powodując śmierć jednego z wielbicieli, gdy została wzgardzona przez innego. Między tymi dwoma filmami Davis zagrała morderczynię w dwu filmach -SATAN MET A LADY (Szatan spotkał kobietę - adaptacja "Sokoła Maltańskiego") i THE LETTER (List, 19-10) Następnie w

THE LITTLE FOXES (Lisie gniazdo) pozwoliła umrzeć mężowi na atak serca na klatce schodowej. by uzyskać kontrolę nad interesami rodziny. A w filmie IN THIS OUP. LIFE (To nasze życie) odbija siostrze chłopca, doprowadza go do samobójstwa, zabija dziecko uciekające z miejsca wypadku i ginie sama. Całkiem sporo brudnych sprawek jak na kobietę piękną, młodą i u szczytu slaw^fy.

Jest to istotne, ponieważ aktorki, których

wydatne szczęki i worki pod oczyma zaznaczają się coraz wyraźniej w wieku średnim, są zazwyczaj skazane na dwa typy ról: Złych Starych Bab i Matek. Bette z czasem, coraz częściej zacznie grywać neurotyczki. Z całą szczerością zrównoważyła je pięknymi, pełnymi uczucia rolami w IDŹ, WĘDROWCZE, MROCZNE ZWYCIĘSTWO, WATCH ON THE RHINE (Patrz na Ren). Jednakże w połowie lat trzydziestych kipiała temperamentom i bardziej niż jakakolwiek inna aktorka oznaczała, pieczętowała i wyzwalała dojrzewanie mitu zrównującego kobiecą siłę ze złymi namiętościami. Musiała jednak czynić coś, czego domagała się publiczność; od 193S do 1941 roku Bette Davis należała do ścisłej elity gwiazd pierwszej dziesiątki.

Jej złość mogła być zbiorową furią wszystkich kobiet, które czuły się bezsilne i bierne w miłości i w życiu. Ruch Kobiet wybuchnął i rozprzestrzenił się, by wyhamować wraz z kryzysem; około 1938 roku ekonomia zaczęła wracać do "normy" - lecz to przeważnie powodowało, że mężczyźni zaczęli reorganizować swoje życie. Jak łatwo było kobietom oglądać Bette, stanowiącą wentyl bezpieczeństwa dla ich własnych frustracji, a potom dodać: "Co za parszywy babsztyl". Juk dogadzało to mężczyznom, by

Kino, koliste i,.,

51

widzieć, że siła kobiety zakłada brak skrupułów. I co za sensacja! Cykl gangsterski się skończył; kończyły się bierne dziwki i zagadki, a ledwie Zła Kobieta objawiła swą nieugięta, złą wolę, jej namiętnościom postawiono tamę. Świat mógł przejść nad tym gładko, nie zgłębiając sprawy.

Bette Davis nie zagrała Scarlett 0'Hara w PRZEMINĘŁO Z WIATREM i dobrze się stało. Taka, jaką była, Scarlett miała na swej lasce wszystkich bogów' Hollywood. Mogło być tak, ponieważ była to najbardziej upragniona żeńska rola w całej historii kina; każda znana aktorka przeszła przez próby, a trzy lata poszukiwań okazały się bezowocne. W ostatnim momencie zdecydowano, iż Vivien Leight uosobi Scarlett. Była doskonała. Wyglądała jak marzenie; grała w technikolorze; a Rett-Gable, o którego drżała publiczność, był fortecą siły, uroku i miłości, walcząc z jej infantylizmem. Rozpieszczona i egoistyczna, Scarlett nie była ani tajemnicza, ani neurotyczna. Jej zio było raczej otwartą, dziecinną kapryśnością, co działało jak dodatek do jej odwagi i samowystarczalności. Oczekujemy jej odrodzenia - tego, że wreszcie dojrzeje, jeśli nie dla własnego dobra, to dla Retta. Jutro przyjdzie nowy dzień - łka w pustym domu po jego odejściu. A my wierzymy w to. I chcemy tego.

Był to rok 1939. Scarlett, piękna i pełna wdzięku, wkracza z ukłonem w progi lat czterdziestych - erę kobiet-obrazów.

"Popcorn Venus", London 1973 Tłumaczyła Alicja Helman

Jak wyjaśnić nagłą popularność "czarnych filmów" w campusach uniwersyteckich, w amerykańskiej iv i na licznych przeglądach?

Poza ich wsteczną funkcją ideologiczną trzeba brać pod uwagę fakt -konkluduje autorka - iż był to jedyny okres w dziejach kina, kiedy kobiety na ekranie jbyły

śmiertelnie niebezpieczne,

lecz pełne seksu, podniecające i silne.    Janey Place

Kobieta tajemnicza, kobieta-pająk, zla uwo-dzicielka, która kusi mężczyznę i doprowadza do jego zguby należy do najstarszych tematów sztuki, literatury, mitologii i roligii w kulturze zachodniej. Jest równie odwieczna jak Ewa i równie aktualna jak współczesne kino, komiksy i tanie powieści. Ona i jej siostra (lub alter ego), dziewica, matka, ucieleśniona niewinność, odkupiciel ka, tworzą jjwśLbjgguny kobiecych ąig.hą-, _tyjnóyc_Jak większość naszej sztuki film noir jest wytworem fantazji męskiej. Tym samym i tutaj, tak jak wszędzie, kobietę definiuje jej seksualność; dotyczy to złej kobiety, lecz nie dziewicy. To, że mężczyźni nie są tak deterministycznie ograniczeni, jeśli chodzi, p wizerunki kulturowe i artystyczne, wskazuje na fallocen-tryczny, kulturowy punkt widzenia; kobiety określa się w stosunku do mężczyzn, a centralna pozycja seksualności w tej definicji jest kluczem do zrozumienia miejsca kobiet w naszej kulturze. Pierwszym przestępstwem "wyzwolonej" kobiety jest to, iż zawiniła odmową wpisania się w tę definicję, a tę odmowę widzi się (w sztuce lut) w życiu) jako atak na samo istnienie męż-