l40

262 I.COOMMSK1. WYKOM »'!ASI

wolem jest rzeczy. Którzy starać się będą przypodobać, nic będą się starać pomocnymi być; którzy się nie będą bać urazić ciebie, ci będą się starali narażać się tobie Patrz — Jak wicie w obudwoch łódkach znajduje się niebezpieczeństwa zatonienla. rożnie będą rozważać. rożnie mówić, rożnie tłumaczyć. Najlepszym — najlepszych rzeczy nic będzie dostawać; skromnym — słuchania. radzącym — sekretu, wymownym — prawdy, roztropnym — wiary. Dla czego obawiać się przychodzi. aby koniec wołów • nie był: łatwe rzeczy powikłać, a trudnych nie ułatwiać.

7. Ale senat poda środki wielce potrzebne do bezpieczności 1 potęgi Rzeczypospolitej.

P. Wiele radził Mariusz, więcej Fabiusz. Kato i Brutus. mężowie doskonali nuder roztropnie i potrzebnie, co skutek sam zganił Częstokroć ni ówcześnie nazbyt radzimy, co nie ma być rodzonego; częściej obmyślonymi radami cudzym rzeczom pomagamy. I wojsko, które Rzymianie przeciwko Antoniuszowi wygotowali, na Rzeczpospolitą obróciło się.

Z. Znajdzie się sposób 1 stanie 2goda na trzymanie jak riajpotężniejszego wojska i na punktualne jemu płacenie

P. I w tej materyi, tak potrzebnej Rzeczypospolitej, niepewny znajdziesz pożytek. Bo jeżeli przyczynisz wojska. będziesz podejrzany obywatelom; jeżeli nie. w pogardzie będziesz u nieprzyjaciół. Trzeba-ć będzie uważać, jaki postrach mieć wolisz: zagraniczny czy domowy. Nadto największa będzie przeszkoda w tej rzeczy o<ł samej Rzeczypospolitej, aby ci punktualnie mieli płacić. których wolność do niczego ściśle nie obowiązuje z przymusu, którym podatek zda się być bardziej czynszom ^ł" niż zapłatą. Dlatego Rzymianie weześnym uważaniem dochodząc, że nic mogą samych siebie dobrowolnie wprowadzać w długi, rozsyłali pułki do pro-wincyi zawojowanych, których dla tego samego do ciała Rzeczypospolitej rzymskiej nie przyłączali ale za poddane sobie mieć chcieli, aby mieli tych. którym by rozkazowali. i aby różnica była między tymi, którzy radzić mają, i którym posłuszeństwo czynić noiczy Tak i z Rzecząpospolitą. Jeżeli mieć nie będziecie prowincyi podległych, którym byście nakazywać mogli czynsze, nie będziecie mogli trzymać wojska, bo ani sami sobie posłusznymi będziecie, ani mieć będziecie, którzy by wam posłuszni bylL Nikt bowiem dobrowolnie nie płaci, chyba przymuszony. 1 Jedno to prawic jest móc nie chcieć i nie móc chcieć. Bo wielu wolna wola w obietnicach swoich z rzadka się iści. A tak. jeżeli wprzód powszechnych poddanych mieć nie będziecie, i oręża albo wojska powszechnego mieć nic będziecie.

Z Po odprawionych wotach senatu posłowie z powiatów powrócą do swojej poselskiej izby, aby tam układali konstytucyje potrzebne Rzeczypospolitej, według żądaniu od powiatów sobie w Instrukcyjach danego, ł te znowu odeślą do senatu, aby za zgodą wszystkich utwierdzone były

P. Powrócą do swojej izby posłowie — nie wątpię, ale powracają się do morza wody słodkie i stają się słone; pnw'racają i mgły na ziemię, ale spuszczają deszcze i grady; powraca się wiosna z fi jolkami, ale też kwitną razem ciernie. Tak mnóstwa rady w przeciągu czasu odradzają się w żądaniu, z żądania przychodzą chciwości, wracają się passyje. z passyi niezgody, z niezgod

'• crynzr — tu. haracz.