makro0304

72 Produkcja globalna metody pomiaru

cję maszyn, urządzeń i budynków (albo, jeśli nie są one jego własnością, czynsze za ich wynajęcie), na pewno zyski i być może także procenty czy rentę.

72 Produkcja globalna metody pomiaru

Produkcja globalna 1 930 488,0 min zt

Zużycie pośrednie 1 066 804,0 min zł

Wartość dodana brutto 863 684,0 min zł

+

Cła i inne opłaty importowe 5 055,0 min zt

+

Rys. 3.1. Tworzenie i wykorzystanie PKB w Polsce w 2005 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.

W ten sam sposób moglibyśmy dalej rozpatrywać elementy wartości dodanej rolnika sprzedającego pszenicę lub producenta nasion pszenicy nabytych przez rolnika czy producenta soli. Każdy z nich dodawałby na swoim etapie procesu produkcji te same elementy wartości dodanej, czyli płace, czynsze, renty, odsetki i zyski. W każdym przypadku one właśnie stanowią wartość dodaną. W wyniku zsumowania wartości dodanych producentów, którzy w jakiś sposób

pośrednio przyczynili się do powslnnin dobra finalnego (bulek) otr/.yimimy wiii lość wytworzonego dobra linalnego. Przychód z jego sprzedaży na rynku legi dobra (czyli jego rynkowa wartość) będzie jednak powiększony o nałożone na n dobro podatki pośrednie, które zapłacą nabywcy a firma sprzedająca będzie mu siała odprowadzić do budżetu państwa.

3.2. Produkt krajowy brutto jako wartość dokonanych wydatków w całej gospodarce

Wartość wyprodukowanych dóbr finalnych w gospodarce w danym czasie, czyli PKB, powinna równać się sumie wydatków poniesionych w tym czasie na dobra finalne. Oznacza to, że powinna równać się wartości popytu globalnego w gospodarce. Z poprzedniego rozdziału wiemy, jakie są składowe popytu globnl nego, a z rysunku 3.1 można odczytać, że główne kategorie tych wydatków to spożycie, akumulacja i eksport netto. Największą część popytu globalnego sta nowią wydatki gospodarstw domowych na nabycie dóbr i usług konsumpcyj nych. W statystyce rachunku dochodu narodowego wydatki te określane są jako spożycie indywidualne, które w 2005 roku stanowiło 61,7% całkowitego popy tu podmiotów krajowych i 61,9% wartości wytworzonego wówczas PKP. Spo życie indywidualne wraz ze spożyciem instytucji niekomercyjnych to tak zwane spożycie prywatne stanowiące w 2005 roku 62,6% całkowitego popytu krajo wego i 62,8% wartości wytworzonego wówczas PKB. Oznacza to, że główną częścią spożycia prywatnego są wydatki konsumpcyjne gospodarstw- domowych (w roku 2005 prawie 99%), z którymi utożsamiamy całkowite wydatki na kon sumpcję prywatną (C) (porównaj tabelę .3.2). Do wydatków konsumpcyjnych wliczamy zakupy dóbr trwałego użytku (mebli, pralek, telewizorów, samocho dów), nietrwałego użytku (żywności, ubrań, benzyny) oraz usług (medycznych, fryzjerskich, związanych z kształceniem). Do konsumpcji prywatnej nie wlicza się natomiast wydatków związanych z zakupem mieszkania czy budową domu przez gospodarstwa domowe. W gospodarce będą one liczone jako inwestycje u kapitał trwały.

Dobra i usługi konsumpcyjne są bez wątpienia produktami finalnymi, gdyż nabywają je ostateczni użytkownicy. Głównym kryterium rozróżnienia dóbr finalnych od pośrednich jest więc nabywca dóbr. Jeśli dobra są nabywane przez ostatecznych użytkowników, to są dobrami finalnymi. Patrząc na produkt, nie zawsze łatwo jest określić czy jest on dobrem finalnym, czy pośrednim, np. po midory lub węgiel. Czy są to dobra finalne, czy pośrednie? Zależy to od tego. kto je zakupił i w jakim celu. Jeżeli gospodarstwo domowe nabyło węgiel, aby ogrzać mieszkanie a pomidory, aby przyrządzić pyszną sałatkę, to są to dobra

L finalne ponieważ nie zostają one wykorzystane po to aby powstała produkcja przeznaczona na rynek, a jedynie na potrzeby gospodarstwa domowego. Jeżeli natomiast elektrownia zakupiła węgiel, aby wytworzyć energię elektryczną, a restauracja nabyła pomidory' i wykorzystała je do zrobienia równie pysznej sa lalki, która zostanie nabyta przez klienta jako część posiłku, (o w tym przypadku