out0006 jpeg

raz większym stopniu polegać na samej sobie, ma do dyspozycji coraz mniej wspólnot czy instytucji, w których odnajduje tożsamość i wartości jej bliskie oraz posiada coraz mniejsze wyobrażenie o moralnie właściwych sposobach życia; dzieje się tak, ponieważ społeczeństwo masowe, ze względu na procesy, które je uformowały, nie może dostarczyć podstaw trwałego ładu społecznego i harmonii moralnej.

Centralny dla procesu atomizacji jest, wynikły z industrializacji i urbanizacji. upadek pośredniczących organizacji społecznych. Takie organizacje, jak wieś, rodzina i kościół decydowały o psychologicznej tożsamości, zachowaniach społecznych i moralnej pewności każdej jednostki. W przeciwieństwie do nich, ich współczesne odpowiedniki — miasto czy nauka — nie działają w taki sam sposób; nie są one zdolne wytworzyć tożsamości, zdefiniować zachowań i ukształtować moralności. Zgodnie z omawianą teorią, członkowie społeczeństwa masowego są zatomizowani zarówno społecznie, jak moralnie. Kontakty międzyludzkie nie tylko są czysto formalne i przelotne, ale brak im głębszego sensu moralnej integralności, ponieważ w społeczeństwie masowym porządek moralny zanika. Chodzi o to, iż jeśli brak jakichkolwiek właściwych podstaw dla porządku moralnego, jeśli ludzie nie mają bezpiecznego poczucia wartości moralnych, to pojawia się zamiast tego fałszywy i nieskuteczny porządek, a ludzie zwracają się ku zastępczym i fałszywym typom moralności. Skutkiem tego moralny kryzys społeczeństwa masowego ulega raczej zaostrzeniu niźli rozwiązaniu. Kultura masowa odgrywa tutaj pewną rolę w tym sensie, iż traktowana jest jako jedno z głównych źródeł owej zastępczej i nieefektywnej moralności. Bez odpowiednich organizacji pośredniczących jednostki są podatne na manipulację i wykorzystanie przez mass media i kulturę popularną. Nie istnieje żaden ład moralny, który by przed tym zabezpieczał. Brak religijnej pewności i ustalonych prawd społecznych otwiera drogę amoralnemu racjonalnemu indywidualizmowi i świeckiej anonimowości związanej z masową konsumpcją i masową kulturą — moralnemu placebo społeczeństwa masowego.

Choć nie jest to integralna część wszystkich wersji teorii kultury masowej, przyjęła ona ideę, żc demokracja i nauczanie były osiągnięciami szkodliwymi, gdyż przyczyniły się do patologicznej budowy społeczeństwa masowego. Ten element jest szczególnie ważny w dyskusjach o amerykanizacji, które przedstawię później. Oczywisty jest fakt, że obawa przed amerykanizacją w XIX wieku dotyczyła wpływu demokracji na rozpad tradycyjnych hierarchii klasowych i gustów, uwzględniania opinii masy lub tłumu przy decyzjach politycznych, ustanowienia większości w administracji i kulturze, możliwego urzeczywistnienia tyranii ciemnej większości nad gustami mniejszości oraz groźby sprowadzenia wszystkich problemów do najmniejszego wspólnego mianownika. Dlatego właśnie problem demokracji i nauczania jest szczególnie ważnym elementem tej dyskusji.

Z tego punktu widzenia demokracja oznacza nie tylko to, że każdy staje się pełnoprawnym obywatelem, ale i to, żc potencjalnie wszystkie

19