out0009 jpeg

DEBATA NAD KULTURĄ MASOWĄ

Ujmując sprawę możliwie najprościej, możemy powiedzieć, że kultura masowa jest kulturą popularną tworzoną przez masową technikę przemysłową i sprzedawaną dla zysku masowej publiczności konsumentów⁸. Jest to kultura komercyjna, produkowana masowo dla masowego rynku. Jej rozwój powoduje, że jest coraz mniej miejsca dla jakiejkolwiek formy kultury — takiej jak sztuka i kultura ludowa, która nie przynosi pieniędzy i która nie może być masowo wytwarzana dla masowego rynku. Obraz ten, mimo że dość uproszczony, oddawałby zapewne wiernie, choć skrótowo twierdzenia omawiane w tym rozdziale. Co więcej, wskazuje on, w jaki sposób teoria kultury masowej była reakcją na rozpoczęte na wielką skalę w latach dwudziestych i trzydziestych industrializację i komercjalizację kultury popularnej. Zanim pokażemy, jak jest ona powiązana z debatą nad amerykanizacją, sprecyzujmy terminologię oraz pokażmy implikacje tej teorii. Prowadzić to będzie do krytycznej analizy jej twierdzeń.

Przede wszystkim zauważmy, że to industrializacja i urbanizacja wzmogły zatomizowanie i anonimowość masy, która jest podatna na manipulację oraz stworzyły masowy rynek dla mass mediów, które są dostarczycielem różnych form kultury masowej. Procesy te pociągają za sobą masową produkcję i masowy rynek, które łącznie wspierają rozprzestrzenianie się kultury masowej. W tym ujęciu głównym determinantem tej kultury jest dochód, jaki ona przynosi. Jeśli nie może ona dostarczyć pieniędzy, wówczas nie ma szans na jej tworzenie. Teoria podkreśla także efekty masowej produkcji kultury masowej. Zastosowanie takiej technologii traktowane jest jako szkodliwe i deprecjonujące dla kultury. Twierdzi się, że takie aspekty masowej produkcji, jak linia montażow^ra, wysoce wyspecjalizowany podział pracy, jasne rozplanowanie różnych etapów produkcji, wielka liczba wytwarzanych produktów i tak dalej, nadają kulturze masowej określone cechy powiązane z wytworami produkcji masowej.

Z tego punktu widzenia nie ma rzeczywistej różnicy między produktami materialnymi i kulturowymi, pomiędzy produkcją samochodów i produkcją filmów. Produkty kultury masowej są standardowe, tworzone według jednakowych recept — jest to rezultat produkowania artykułów kulturowych za pomocą rutynowych, wyspecjalizowanych, zscgmentalizo-wanych taśmowych form produkcji. Sztuka, przykładowo, nie może być tworzona w ten sposób. Estetyczna złożoność prawdziwej sztuki, jej kreatywność, dokonywane przez nią eksperymenty, jej intelektualne wyzwania są nieosiągalne dla technologii wytwarzających kulturę masową. Sztuka zależy raczej od tego, co jest całkowitym przeciwieństwem produkcji masowej, tzn. od geniuszu artysty pracującego z dala od ograniczeń komercjalnego rynku, sprawdzonych formuł i standardowych technik składania. Tak samo sztuka ludowa musi być tworzona przez zintegro-

22