2712

Badania nad kulturą masową dotyczą zjawisk intelektualnej, estetycznej i ludyczno-rekreacyjnej działalności ludzkiej związanych z oddziaływaniem i treściami rozpowszechnianymi przez środki masowego przekazu. Poprzez środki masowego przekazu realizują się dwa najbardziej istotne kryteria charakteryzujące kulturę masową: kryterium ilości i standaryzacji. Kryteria te są ze sobą powiązane, gdyż masowe przekazywanie zakłada jednolitość i standaryzację przedmiotu.

Społeczeństwo o dominującym wpływie kultury masowej charakteryzuje się rozproszeniem przestrzennym, występuje w nim więź pośrednia, kształtująca się w wyniku działania prasy, radia czy telewizji, a nie w wyniku fizycznego zbliżenia.

Realizacja kryteriów standaryzacji i ilości wymaga spełnienia zasadniczego warunku szybkiej komunikacji o szerokim zasięgu. Warunek ten spełniają zarówno techniczne środki komunikacji:    kolej, samolot, samochód jak też urządzenia do komunikowania

symbolicznego: druk, radio, TV.

Aby kultura masowa mogła się rozwinąć muszą zaistnieć odpowiednie ku temu warunki:

•    zurbanizowanie społeczeństwa (dominacja wielkich ośrodków miejskich w życiu całego kraju);

•    rozwój techniki (masowa produkcja);

•    ukształtowanie się typu „masowego odbiorcy”, którego kwalifikacje są w pewnym zakresie ograniczone;

•    zapewnienie szerokim masom czasu wolnego od pracy, który można poświęcić na korzystanie z dóbr kultury symbolicznej.

Czas wolny jako produkt umasowicnia społeczeństwa

Turystyka w istotny sposób wpływa na kształtowanie naszych zachowań i form postępowania, zwłaszcza w kontekście spędzania wolnego czasu. Aktywność ludzka którą nazywamy turystyką ma swe korzenie w ważnej socjologicznie kategorii czasu wolnego. Czas wolny jako zdobycz rewolucji przemysłowej wyzwolił tkwiące dotąd w społeczeństwach zasoby. W wielu dziedzinach życia nowego zindustrializowanego społeczeństwa stosunki ludzkie zaczęły układać się według schematu społeczeństwa masowego. Role społeczne i funkcje grup uległy specjalizacji i rozczłonkowaniu, a więc rozczłonkowaniu uległ także czas. W społeczeństwach takich kategoria czasu wolnego została wyraźnie odgraniczona od innych kategorii. Nie znaczy to oczywiście, aby wypoczynek po pracy był zjawiskiem obcym ubiegłym wiekom i innym typom kultury.

Czas wolny w socjologicznym sensie nie jest jednak równoznaczny z przerwą w pracy lub wypoczynkiem. Stanowi on funkcję określonego systemu organizacji pracy i stosunków społecznych. W tym rozumieniu czas wolny nie ma odpowiednika we wspólnocie pierwotnej ani w tradycyjnej wiejskiej społeczności lokalnej. Skrócenie dnia roboczego, obniżenie wieku emerytalnego przy jednoczesnym wzroście przeciętnej długości życia wpływa na liczebny rozrost kategorii ludności wyłączonej od udziału w pracy zawodowej.

Zakresy czynności czasu wolnego i kultury masowej nie pokrywają się całkowicie. Czas wolny jako zjawisko masowe posiada jednak ogromne znaczenie dla rozwoju masowej kultury. Dostarcza on możliwości oddawania się realizacyjnym czynnościom kulturalnym na szeroką skalę i stwarza potrzebę organizacji zajęć, zainteresowań i rozrywek bardzo licznych odbiorców, którzy mimo różnorodności poziomów intelektualnych i gustów pod pewnym względem są ujednoliceni: wszyscy posiadają wolny czas.

Turystyka masowa może być zatem realizowana dzięki posiadaniu przez szerokie rzesze ludzi czasu wolnego, który pozwala im na np. podróże czy inne formy wypoczynku.

Strona 2