klszesz518

1630 i. muszyński: kultura ludowa

też do oddzielnych osób... Myślę, że badanie nad nimi rzuci nowe światło na naszą sfragistykę i heraldykę*¹. Przewidywania Ivanova spełniły się w całej rozciągłości, bowiem dziś nie wątpi się już chyba na ogół śród historyków czy heraldyków, by jednym ze źródeł herbów wschodnio- oraz — w mniejszym stopniu — zachodnio-sło-wiańskich nie mogły być dawne, prastare znamiona i piętna czy pieczęcie Słowian (w pierwotnym znaczeniu przedostatniego słowa)¹_

986. Osobną grupę gmerków stanowią wycinania uszne zwierząt w rodzaju przedstawionych na fig. 402. V. Dećev świadczy odnośnie do południowej Bułgarii, że 8 zasadniczych cięć tu wyobrażonych wystarcza, by kombinując je rozmaicie ze sobą to na lewym, to na prawym, to znów na obu uszach, wytworzyć ok. 100-rozmaitych jenów² tzn. pełnych znamion, wyróżniających dane zwierzę od pozostałych. Podobne informacje podają także inne źródła. Wycinania usźne, stosowane głównie do owiec, ale (np. na Wielkorusi etc.) także do krów, koni itp., znam dotychczas, gdy chodzi o Słowian z Wielkorusi (gdzie są zupełnie pospolite i noszą nazwę vyskor, uskoreń, uskorńak), z Huculszczyzny, z Karpat zachodnich w Polsce, z Serbii i Bułgarii. Stosują je także Nowogrecy, Węgrzy, Szwajcarzy, Niemcy, Fryzowie, Islandczycy..., a z drugiej strony Finowie, Lapończycy, Zyrianie etc., Kirgizi oraż różne inne ludy Starego Świata w Azji i Afryce, a także mieszkańcy Oceanii (np. Samoańczycy) i niektórzy tubylcy Ameryki³.

1

^ L. c. s. 102.

2

Cf. w tym związku m. i. streszczenie różnych poglądów na genezę znaków herbowych np. w książce K. Tymienieckiego 1. c. s. 45—9

³    Jest to wyraz pochodzenia tureckiego.

3

   Przykłady ilustracyj dla porównania tego rodzaju gmerków z podanymi tu u mnie na fig. 402 może czytelnik znaleźć m. i. w następujących źródłach: Ch. Ya-karelski, Bit na trakijskitć i maloazijskitć balgari, r. 1935, s. 34; A Magyarsag Ne-prajza 1. c. s. 126—29; Schweizerisches Archiv fur Volkskunde t. 11, r. 1907, s. 174; B. Namysłowski, Znamiona (I. c. r. 1927), s. 56; U. Sirelius 1. c. s. 517; Anzeiger d. ethn. Abteilung d. Ungar. National-Museums t. 4, r. 1908, s. 131 (wycinania na uszach renów w Laponii); Fataburen, r. 1917, zesz. 1, s. 22, 26, 29 (to samo) itd.