klszesz172

946 i. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

sto ludowe, tzn. nie tylko użytkowane, ale też i wyrabiane przez sam lud względnie przez bliskich mu mieszkańców przedmieść i drobnych osad, są przeważnie gładkie, innymi słowy pozbawione wszelkich zdobin, albo co najwyżej przystraja je jakie kolorowe szkiełko, naśladujące szlachetne kamienie w klejnotach warstw wyższych. Ozdoby podobne (przeważnie, powtarzam, gładkie) sporządzano ze srebra, miedzi, brązu, mosiądzu, cyny, żelaza a nawet rogu (cf. cz. I s. 338 § 351). Młodzi mężczyźni noszą je pospoliciej niż starsi, ale na ogół jest to przede wszystkim ozdoba kobiet, używana przez nie bądź od lat dziecinnych, bądź też od zdradzonej przez samą przyrodę

Fig. 175. Cerkwie drewniane o dachach spiętrzonych. NE Wielkorus, N od m. Perm. 1. Olenij Kut, Bo-gorodickij pogost (pow. Solikamsk); 2. nad rzeką Osołką (b. gub. Perm). „Zołotoje Runo", r. 1907, nr 6 s. 62 i 60. — Według źródeł rysowała J. K.

chwili dojścia do fizycznej dojrzałości, itp. Kobiety, a w szczególności — zależnie od kraju — dziewczęta na wydaniu, stroją lub stroiły się przy tym nieraz w większą ilość pierścionków: w dwa, trzy i więcej (czasem w trzy na jednym’ palcu). Piękne, prawdziwie „ludowe* pierścienie znam dotychczas tylko z zachodnich i wschodnich Karpat (fig. 90 4, 7, 10-12, 212, 213). Co do ogólnego kształtu naśladują one zapewne ustalony przez tradycję typ sygnetu (tj. pierścienia z pieczęcią), przy czym do powierzchni tarczki stanowiącej pieczęć zastosowano geometryczny ryt zdobniczy, polegający m. i. na charakterystycznym podziale zdobionej powierzchni oraz na stosowaniu koncentrycznych kół, łuków, gwiazd wielopłatkowych, rządków równoległych linii prostych itd. W każdym razie pierścienie karpackie wymagają bliższego opracowania. Śród znanych mi opublikowanych wczesno-historycznych tego rodzaju ozdób słowiańskich nie znajduję żadnej, która by ściśle odpowiadała karpackim¹; są jednak formy do nich

Fig. 176. Cerkiew o dachach spiętrzonych. Botelka Wyżnia(?) na Bojkow szczy źnie Karpaty ruskie pow. Turka. A. Łuśpynśkyj, PerevJjani cerkvy, tabl. 34 <cf. Sprawozdania Komisji do badania historii sztuki w Polsce t. 8, r. 1907*12, s. 213 fig. 12, gdzie podano fotogr. identycznej cerkwi, datując ją z Matkowa pow. Turka, oraz Kurier Literacko-Naukowy z r. 1938, nr 42, gdzie na s. X wzgl. 674 znajdujemy inną fotografię tejże cerkwi, datowanej również z Matkowa^J (i mającej pochodzić

60*

T. Sulimirski (1. c. s. 82) opisuje dwa pierścienie kopalne ze wsi Kalinowszczy-zna w pow. czortkowskim. Mają one być wykonane z brązu czy też ewentualnie z mosiądzu i zostały znalezione wraz z szelągiem z r. 1661. Jeden z nich jest „zamknięty, gładki, o średnicy 18 mm, nie zdobiony. Drugi, o średnicy 26 mm, zamknięty, ma na stronie frontowej spłaszczenie krążkowate, na którym był umieszczony jąkiś rysunek ryty, dziś zupełnie zatarty". Z tego opisu oraz z dołączonego rysunku drugiego pierścienia można wnosić, iż mamy tu do czynienia z formą bardzo bliską karpackim. AJe, jak powiada Sulimirski, „tak oba pierścienie, jak też zwłaszcza bo-ratynek z 1661 r. datują bardzo dobrze cmentarzysko z Kalinowszczyzny na XVII w.“-Jak widzimy, chodzi więc tu o rzeczy bardzo późne, niezbyt odległe pod względem chronologicznym od naszych.