P1050443

Elżbie ta Janus

280

-obichodnoj funkcyjej jazyka”¹*. Kwalifikatorem tym (polski odpowiednik „potoczny”) opatrywane są wyrazy należące do języka literackiego. Elementy stanowiące warstwę leksyki wychodzącą poza granice języka literackiego uzyskują w słownikach kwalifikator „prostorieczje” — styl gminny.

Podstawę proponowanego podziału różnego nacechowania stylistycznego wykładników stanowią kwalifikatory słownikowe i opinie informantów oraz opracowania dotyczące leksyki rosyjskiej. Ocena informantów nie zawsze pokrywa się z ocenami słownikowymi. Wymieńmy najważniejsze rozbieżności.

Wykładnik oczenno, opatrywany w słownikach kwalifikatorami „słowo pros-toriecznoje i obłastnoje”, a w 17-tomowym słowniku współczesnego języka rosyjskiego oceniony tylko jako „prostorieczje”, odczuwany jest przez informantów jako element gwarowy, nie spotykany w miejskim stylu gminnym.

Diuźe — charakteryzowany w słownikach jako „słowo prostoriecznoje i obłastnoje” — oceniany jest przez informantów jako wykładnik archaiczny.

Krupno (krupnyj) — wyrazy oceniane w słownikach jako neutralne — zostały scharakteryzowane przez informantów jako potoczne.

Zdorowo — niezależnie od kwalifikatora słownikowego „prostorieczje” wyraz odczuwany jest także jako używany w potocznym języku literackim. Być może oddziałuje tu przymiotnik, który na podstawie oceny 17-tomowego słownika współczesnego języka rosyjskiego umieszczony został w grupie wykładników należących do potocznego języka literackiego.

Słowar' synonimów russkogo jazyka (red. Jewgienjewa, Leningrad 1970—1971) ocenia wykładniki wieś'ma i wielikij jako używane wyłącznie w stylu książkowym. Do grupy tej możemy zaliczyć też wykładnik czriezwyczajno²⁵.

Charakterystyka wykładników z punktu widzenia stylów funkcjonalnych języka oraz z punktu widzenia oceny ekspresywnej wnoszonej przez wykładnik nie jest w dostępnych nam materiałach konsekwentnie przeprowadzona. Dokładny opis statusu stylistycznego poszczególnych wykładników mógłby stanowić przedmiot odrębnej pracy, która powinna uwzględnić proces przechodzenia poszczególnych wyrażeń z jednej grupy stylistycznej do drugiej.

1

* Słowar' sinonimow russkogo jazyka, t. 1, Leningrad 1970, s. 19; zob. podobną definicję w tomie Leksika sowriemiennogo russkogo litierąturnogo jazyka (pod. red. N. W. Panowa, Moskwa 1968,s. 136) orazrozważania Ziemskiej na temat wieloznaczności terminu „razgowomyj” w książce Russkaja razgowornaja riecz (red. J. A. Ziemskaja, Moskwa 1973, rozdz 1).

²⁵ Zob. Leksika sowriemiennogo russkogo litierąturnogo jazyka, s. 138.