P1070452 resize

176 JAN DĄBROWSKI

JAK DĄBROWSKI

PROBLEMS CONCERNINO THE CHRONOLOGY OF THE BRONZE AGE

IN POLAND

Su ram ar y

The preeent short study is meant for dlscussion and was Intended to be a eon-tribution to the debato on the chronology of the Bron ze Age and early Iron Ago In Poland. Imrcstlgation on thls set of problem* was hitherto weakly doveloped. Only now and then was attention drawn to the necessity of verlfying the system Mon tellu*—Kostrsowskl so far In use. In the post-war years thcrc appeared a num-ber of regional systems, concerned mostly with pottery and only slightly connected witb the accepted dlvision. The fact that Southern centrę* of mctallurgical pro-duction acted very strongly on some parts of Poland’* terrltory, necessarlly reąulres proving the poasibillty of applying useful dlvłs!ons also to our raaterials. Thls eon-ception galns recently and gradually ground In the subjccfs literaturę. Morę generał papers bring haphazard deflnltłons of vnrlous complexes In the Polish area, keeping to Southern schemes. Hungarian literatura provldcd a number of data ■peaking of hoards of the type Koszlder and Rlmavska Sobota. Particularly the former are ot the present tłme elaborated to a certa In degree. Also attempts of puttłng dates to the orłglns of Lusatlan Culture In Poland according to the Rel-necke schemc. are recently started, although approprlate termlnology is not yet applled in a conslstent way. The analysls of łmported objects allowed a firm er establlshed divlsion of metal artefacts from the perlods Hallstatt C and D, but thls caesura U for the moment not poesible to be flxed in pottery materiał, over the majoraty of Polish landa. XI secm* that the proper time has now como for elabora-ting detaiłcd regional chronologie schemes and connecting thera with morę generał systems through determlncd borizons of flndings (Fundhorizontc). It may ba asaumed that F\dish materiał* will have to be classified according to three schemes Cdepcnding on terrłtoric*). therefore: Montellus adapted to the KostrzewskI system. Rcincckc with corrcctions Mullcr-Karpe. and Mozsolics with supplcmcntntlons. Evc-ry casc will naturally rcąuire some amendments of a regional charactcr. Thls will the eatablishing of a fuli synchronization of phenomena from Polish lands witb analogou* phenomena from nełgbbouring territories. it will further render the work on absolute chronology casier and givc a morę correct picture of the investiga-led fragment ot andent hi»tory. The synchronization of the mcntłoncd systems ap-plicd to Polish a—smhlsgn containłng objects of varkwts origłn, may have conside-rable impoctance for studles en the chronology of the Bronze Age in Central Europę.

Translated by Marla Starowieyska

„Archeologia Polski". U XVI

ZBIGNIEW BUKOWSKI (Warszawa)

TARCZE ORAZ ICH WYOBRAŻENIA W KULTURACH ŁUŻYCKIEJ

I WSCHODNIOPOMORSKIEJ

W literaturze archeologicznej przyjmuje się powszechnie, że w ciągu epoki brązu w rozmaitych częściach Europy rozpowszechniły się tarcze jako jeden z nowych elementów uzbrojenia. Zwraca się przy tym uwagę na fakt. że w zakresie charakteru znalezisk tego typu na omawianym obszarze występują wyraźne skupiska. Pozostałości tarcz metalowych (brązowych), prócz terenu Grecji i Hiszpanii oraz Wysp Brytyjskich, wykazują wyraźną koncentrację na obszarze pin. Niemiec, Jutlandii i płd. Skandynawii¹. Ryty naskalne przedstawiające postacie ludzkie z tarczami wystąpiły wyłącznie w pin. Italii (Val Camonica) oraz w Szwecji. Natomiast wyobrażenia na ceramice wykazują koncentrację w obrębie przede wszystkim kultury wschodniopomorskiej. sporadycznie zaś również w kręgu wschodnioalpejskim. Z uwagi na nieproporcjonalny stosunek znalezisk tarcz i ich pozostałości do rozmaitych wyobrażeń przyjmuje się, że omawiany element uzbrojenia wykonywano przede wszystkim z drewna i skóry, co determinowało stan ich zachowania w zespołach archeologicznych. Nieliczne znaleziska, głównie bagienne, zdają się tę możliwość potwierdzać, jakkolwiek wnioski stąd wysuwane, rozszerzane i terytorialnie, i chronologicznie, nie znajdują wielokrotnie uzasadnienia w materiale zabytkowym.

Uwagi poniższe przedstawiamy w związku z odkryciem wyobrażenia tarcz na naczyniu kultury łużyckiej. Pragniemy podkreślić, że w jej obrębie Jest to pierwsze tego rodzaju znalezisko. W trakcie badań w 1966 r. cmentarzyska ciałopalnego w Sobiejuchaełi, po w. Żnin, w gr. 45 natrafiono na rozbitą popielnicę. Była nią amfora dwu uszna o esowatym profilu, wys. 245 mm (ryc. 1: 1). Naczynie odznaczało się gładzoną powierzchnią zewnętrzną, czernioną na matowo. Jest ono zdobione 4 plastycznymi

¹ Zob. H. Henckon, łłerstprung Shields and Greek Trade. „American Journal of Archaoology**, t. 54: 1950, a. 300, ryc. 19 — mapa.

1*

Archeologia Polaki, t. XVI, z. 1—3