41937 P1120591 resize

850

JAN DĄBROWSKI

(według terminologii U Krzywickiego ..zlenieniu"). występując między jnrynii w postaci familijnych ceremonii o charakterze czysto symbolicznym", Nie tracą one jednak przez to swego znaczenia: formalnego zaakcentowania praw jednostki przez daną grupę społeczną.

Przypomnieć tu teraz należy drugie ze sformułowanych na wstępie tego artykułu założeń, mówiące o rzutowaniu stosunków powstających przy obrocie brązami na całokształt stosunków społecznych owego czasu. To właśnie przełamanie izolacji sąsiedzkiej (i idąca za tym mobilność umysłowa)** grup ludzkich rozpoczyna i warunkuje daleko idące procesy przemian społecznych. Konieczność dopuszczenia na swój teren obcych, a nawet umożliwienia im okresowego współ za mieszkania <np. w wypadku wędrownych metałurgów-odlewców), jak również wyprawy po surowiec lub wytwory brązowe, rozszerzyły znacznie sferę kontaktów grup lufi?k»ch, a co za tym idzie i ich pojmowanie otaczającego świata. Rozwój kultury materialnej został właśnie dzięki tego rodzaju kontaktom przyśpieszony — wystarczy porównać tempo zmian form narzędzi. ozdób, a i ceramiki w neolicie i w epoce brązu.

Wydaje się. ze jedną z konsekwencji tego stało się także ułatwienie przyjęcia członkostwa grupy ludzkiej. Zmniejszyła się przeto rola pre-dystynacji społecznej, to znaczy narzucania sytuacji społecznej jednostce jeszcze przed jej narodzeniem**. Zaczęły się zarysowywać — przynajmniej dla niektórych osobników — możliwości wyboru przynależności do tej lub innej grupy społecznej. Ułatwienie wejścia w skład grupy nie mogło oczywiście tyczyć tylko obcych — w pierwszej kolejności musiało ono objąć swoich, objętych faktycznym związkiem krwi. Obniżenie wymogów w tym zakresie było równoznaczne ze złagodzeniem warunków inicjacji, a to odbiło się między innymi we wzroście liczby osobników klasy wieku infanj (a zwłaszcza infans I) chowanych na cmentarzyskach. Dodajmy, że również występowanie w kulturze łużyckiej cmentarzysk birytualnych. a także wielka rozmaitość form grobów, wapółwystępujących na tych samych obiektach, mogą świadczyć o dużej tolerancji w stosunku do zwyczajów pogrzebowych różnych grup społecznych.

Te właśnie zjawiska uzasadniają chyba prawdopodobieństwo sformułowanej we wstępie hipotezy o znacznym zmniejszeniu ekskl u żywności zamieszkujących nasze ziemie grup społecznych, poczynając od czasów epoki brązu. Grupy te zaczynają teraz przyznawać prawa członkowskie nawet noworodkom (spore odsetki osobników klasy wieku

■ por. Krzywicki, Pierwociny.... i. U i n.

« Wyjaśnienie terminów por. Becker i Harnei, Rozwój    % go i n.

*■». Ossowski, wiąż apołcczna i dziedzictwo krwi. (w:) Dzieła, t, j|. Warszawa IMS. a. 171.

infant 1. takie w odrębnych grobach), a więc inicjacja zaczyna mieć wyraźnie charakter symboliczny. Być moie zresztą chodzi tu tylko o wstępno przyjęcie do grupy, a właściwa „uobywatelnianie" miało miejsce Już w odniesieniu do dzieci starszych, czy wyrostków, posiadających Już członkostwo grupy, o zdobywających podczas procesów inicjacyjnych Jedynie prawo awansu w ramach istniejącego systemu gradacji społecznej. Rozwijania jednak tej koncepcji byłoby na razie przedwczesne.

Przedstawiona tu hipoteza pozwala zresztą snuć i inne rozważania na temat cech badanych grup społecznych, wstrzymamy się Jednak z nimi do bardziej sposobnego momentu. Takim momentem może stać się dopiero przebadanie Innych aspektów stosunków społecznych, zarysowujących się w materiale z cmentarzysk, n także skarbów i osad kultury łużyckiej. Dopiero nagromadzenie większego zespołu hipotez, a takie wypracowanie właściwych metod ich tworzenia i argumentowania, pozwoli na wzajemną weryfikację dokonanych spostrzeżeń i podjęcie próby całościowego spojrzenia na ten problem, tak przecież skomplikowany i trudny do zbadania.

Bez podjęcia tego rodzaju studiów trudno też ocenić wiarygodność przedstawionej tu hipotezy. Przyrost materiałów ze zbadanych także pod względem antropologicznym cmentarzysk będzie tu na pewno grał rolę weryfikującą. Na razie powiedzieć należy tylko, iż autorowi tych uwag przedstawiona koncepcja wydaje się być niesprzeczna z materiałem faktycznym oraz ogólnymi ustaleniami etnologii i socjologii. Z tego względu przedstawiona też ona zostaje krytycznej ocenie Czytelników.

JAN DĄBROWSKI

PROBLEMS CONCERNING SOCIAL RZLATIOKS IN THE POPULATION OF LUSATIAN CULTURE

Suromary

The remarks containcd in the article arc a kind ot hypothesk iclllng the con-sidcrable dccrease of exdu¹ivencss of the sodal froups inhabittag Central Europo at the tłme wben Lusatiaa Cultnre spread om those areas. The hjpothsds k croundcd on materials of ccmeteries and start¹ from the three folknriag presop-portUons.

I. The total materiał of a cemetery reflects the relation¹ ezłsttng łn soaal groupit which bad madę usc of iŁ The acąuired pktnre k, however, dktorted by funcrol customs**. and the contcmporary sodal itratiftćątlob, which ccrtalnly

1

Numbers ref er to notes In the Polkh test