P1090013

CZARNY HUMOR JAKO WYRAZ FILOZOFICZNEJ POSTAWY WOBEC ŚMIERCI... 75

f lizować naturalne mechanizmy obronne i dawać efekty biochemiczne³⁸ w systemie immunologicznym, endokrynologicznym, oddechowym i sercowo-naczyniowym³⁹.

Czarny humor jako wyraz filozoficznej postawy wobec śmierci można spotkać nierzadko w sztuce leczenia także w roli środka odsłaniającego ludyczne strony życia i śmierci⁴⁰. Widać to wyraźnie w groteskowej postaci klauna. Klaun, jak widomo, to archetyp człowieka słabego, godnego pożałowania, stale narażonego na nieoczekiwane traumy ze strony losu, ponoszącego w życiu więcej porażek niźli sukcesów⁴¹, a przy tym zdolnego znieść wszystko i mimo tego osiągnąć przewagę nad przerastającymi jego wątłe siły okolicznościami. Jest nadto pierwowzorem ludzkiej naiwności, wrażliwość, entuzjazmu, spontaniczności, niezwykłości, nieprzewidywalnych sposobów działania oraz skłonności do buntu. Powszechnie rozpoznawany nie tylko jako twórca śmiechu, ale także jako ktoś, kto ostrzega, in-¹ terpretuje rzeczywistość oraz „przemawia językiem mędrca” ^4a. Swe przemyślenia zamyka niejednokrotnie w zbijających z tropu formułach, które mają rozbawić, zauroczyć lub zaszokować, w każdym razie poruszyć” ⁴³ widza. W klaunie, istocie tragikomicznej, sugeruje J. Heers, jest jakaś tajemnica ekscytująca intelekt, sprawiająca, iż jawi się on bardziej jako artysta i swego rodzaju intelektualista niż zwyczajny komik⁴⁴. Z perspektywy klauna świat traci wyraźne kontury, a życie i śmierć przestaje być poważną kwestią⁴⁵. Wszystko, co się dzieje w rzeczywistości i dotyczy człowieka, pojmowane jest tu w myśl logiki zabawy, w której niepodzielnie panuje niezwykłość, chaos i przypadek. Zabawa nie odbywa się w minorowym nastroju oraz nie ma w sobie nic gorzkiego. To zjawisko zdecydowanie przyjemne.

Oczywiście celem pasma nieustającej zabawy nie jest oszołomienie człowieka banałem. Za sprawą żartu klaun dąży głownie do wyeliminowania stanu beznadziejności, smutku, rozpaczy, rezygnacji, przy równoczesnym rozbudzaniu poczucia odprężenia, wolności, radości istnienia i przyjemności jakościowego przeżywania go w ostatniej fazie egzystencji⁴⁶. Klaun swym egzotycznym ubiorem o żywych, kontrastowo zestawionych barwach, dziwacznymi rekwizytami, niezdarną ³⁸ Zob. tamże, s. 73.

³³ Zob. tamże, s. 73.

⁴⁶ Zob. A. Richter, L. A. Zonner, Clotoning — An Opportunity for Minisłry, op. cit., s. 143.

⁴¹    Zob. tamże, s. 142-143.

⁴²    J. Heers, Święta głupców t karnawały, Warszawa 1995, s. 111.

⁴³    Tamże.

⁴⁴    Zob. tamże, s. 111.

⁴⁵    Por. K. P. Epskamp, The Clown Figurę in Asian Theater, „Humor. International Journal uf Humor Research” 6, 3, 1993, s. 272-283.

⁴⁶    Zob. li. R. Polilo, Ch. Swanson, A Behauioral and Phenomenological Analysis oj Audtence Reaclions to Comic Performance, „Humor. International Journal of Humor Research” 8, 1, 1905, a. 5-28.