Pawluczuk Socjologia
6

ludowy. Podczas ślubu kościelnego właściwie nic się ciekawego nie działo. Po ślubie państwo młodzi rozchodzili się do swoich domów i. jak pisze Moszyński, aż do właściwego wesela, które odbywało się po tygodniu lub dwóch — wstydzili sic;- nawet ze sobą spotykać *⁴.

Pisząc o tym — Emma Jeleńska zauważa:

,,To może służyć za dowód, jak mało dotychczas lud nasz przejął się duchem kościelnym, jeżeli sakrament uważa Udko za formę konieczną, ale bynajmniej nie jako rzecz samą przez się ważną i znaczącą, i jak konserwatywnie trzyma się dawnych obyczajów. Zastępują mu one brak uczucia religijnego, stały sic; jego wiarą i najwyższym prawem. Nie przyszłoby na myśl nikomu, nawet najbiedniejszemu człowiekowi, wydać córkę nie wyprawiwszy jej w-esela. Uważano by ogólnie małżeństwo za nieważne — gdyby poprzestano na jednym tylko sakramencie”

Szukając więc odpowiedzi na interesujące nas pytanie o światopogląd jako wyraz stosunku pomiędzy człowiekiem a jego światem w analizowanych społecznościach, szukać jej należy nie w filozoficznej treści doktryny oficjalnego Kościoła, ale w mitach i wyobrażeniach ludowych, jak również w tych elementach kultury i form życia społecznego, z którymi się wiążą pewne treści światopoglądowe.

REGUŁY MYŚLENIA W KULTURZE LUDOWEJ

Zwróćmy najpierw uwagę na specyfikę myśli ludowej i jej wyrazu. Nie ulega wątpliwości, że myślenie w kulturze ludowej jest w stopniu o wiele mniejszym podporządkowane ścisłym rygorom logiki aniżeli myśle-

** K. Moszyński: Polesie icschodnie. Op. cłt., s. 201.

^u K. Jeleńska: Wli‘l Kamarowiczc to powiecie Mozrsklm. Warszawa 1893, s. 39.

nie w kulturze industrialnej. Wolno sądzić, że całość dorobku naukowego L. Levv-Bruhla przedwcześnie została odesłana do lamusa myśli etnologicznej *^r Jak wiadomo etnologowi temu w związku z jego podziałem myślenia ludzkiego na logiczne i prelogiczne zarzucano, iż odmawia ludom pierwotnym zdolności myślenia logicznego, a w związku z tym. że podtrzymuje w etnologii tendencje wręcz rasistowskie. Sam Levi-Bruhl stwierdza na ten temat wyraźnie: ..Ludzkość nie zna dwu odrębnych form myślenia — prclogicznej i logicznej, oddzielonych od siebie murem: są natomiast różne struktury myślowe, które istnieją w jednym i tym samym społeczeństwie i często - być może zawsze w jednej i tej samej świadomości” -⁷.W polemice nad dorobkiem Lćvi-Bruhla przeoczono fakt, iż teza o zupełnej odrębności umysłowości pierwotnej nie da się utrzymać nie tylko dlatego, iż człowiek pierwotny jest w stanie myśleć i rzeczywiście myśli w większości wypadków wcale logicznie — o czym doskonale pamiętali polemiści tego autora — ale również dlatego, iż rygorów myślenia pojęciowo-logicznego nie zawsze przestrzega człowiek współczesny ⁸⁸ o czym z kolei pamiętał Levi-Bruhl, ale zapominali jego polemiści. Do rygorów tych stosują się lub starają się stosować ludzie piszący rozprawy na temat myślenia, ale nawet wśród elity intelektualnej można znaleźć przykłady tolerowania zupełnie sprzecznych ze sobą elementów wiedzy

** W Związku Radzieckim pojawiają sit; ostatnio Kłosy postulujące ponowne przebadanie teorii L. Lcvj-Bruhla t uznanie 3ego wkładu do nauki (J. T. Siemionów: Bowukhkplchu - 'ti-.rońtmei«i.-o oGmecrou Krasnojarsk 1962. 5. 403 - 410: B. F. Porszniew: OGmecTttauian ncuxcjctus u <t>apMtipoGQKue sinawo HOAWMKa w: ,.Konnymict" nr 0, !983).

° L. Lfrvl-flruhl: Lu mcnlatitć primttire. Paris 1922. Cytuję za wyd. ros.: neprmOuTHOi! mmiujciuic Moskwa 1930, a. 4.

ⁿ Por. I.. s. Wygotski: Wybrane prace psychologiczne. warszawa 1971, s. 2fta_; j. a. Lewada: Społeczna natura reUyli. Warszawa 196*. *. 71-74: F. Bo as: The Mlnd of t’rlmHive Man. New York 1948. 8. »l - 222

69