ped7

516 Część VI. Debata na temat pól działania pedagoga społecznego

516 Część VI. Debata na temat pól działania pedagoga społecznego

społecznej, koncentrowała się na analizie warunków życia jednostek wzmacniania możliwości ich pełnego rozwoju. Zagadnienie to rozpat_r w szerszym kontekście społecznym. Analiza relacji jednostki

cel_u

y^ała

^Y*    J JIJ    Ul. I V 1 1 CCI 1 Z.Cł 1 UJ Clvj 1 JvViHUOlAl ] JCj ^ •

społecznego pozwala ukazać zróżnicowania zachodzących procesów /'^W'^ata konfliktowych), nic tylko wpływające na jakość egzystencji człowieka, ale a nawet przede wszystkim, na dokonywane wybory. Pomóc w nich może ^ społeczna, której istota wyraża się w pomocy w rozwoju w tym, co współcze^^ pojmuje się jako koncepcję wsparcia społecznego. Wspierając rodzinę, wspie_r^Sme dziecko (dzieci) wychowujące się w niej.

Wsparcie społeczne to przede wszystkim pomoc dostępna dla jednostki lub grupy (rodziny) w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych. Jak twierdzi) S. Kawula (199%, s. 338-339) wsparcie należy do kluczowych terminów z zakresu pedagogiki społecznej oraz pracy socjalnej i in. Wyróżnił pięć głównych płaszczyzn form wsparcia: emocjonalne, wartościujące, instrumentalne, informacyjne i duchowe. Celem każdej pomocy i wsparcia jest stabilizacja własnych sił rodziny i rozszerzenie jej własnych zdolności samopomocowych, aktywizacja jej zasobów regeneracyjnych (Badura-Madej, 1996, s. 91). Chodzi o to, żeby przez wsparcie społeczne i indywidualne przywrócić ją do samodzielności.

Aby pomoc i wsparcie były skuteczne, powinny być komplementarne, tj. powinny współpracować ze sobą różne podmioty: państwo, samorząd, kościoły i grupy uprawnione, wolontariat, formy pomocy paliatywnej, zakład pracy. Podstawowym założeniem pedagogicznym jest w tym przypadku promocja „sit społecznych” w środowisku. Kawula (1997b) pisał o „spirali życzliwości” - chodzi tutaj o ukształtowanie korzystnej sieci społecznego wsparcia, sprzyjającej rodzinie i jej członkom. Pomoc rodzinie to nie tylko zachęty podatkowe i wsparcie w sytuacjach kryzysu albo zagrożenia patologią. To również edukacja ku samoodpowiedzialności, budowaniu spójności społecznej i wzmacnianiu więzów międzyludzkiej solidarności, zwłaszcza w przypadku klęsk żywiołowych i doleg liwości egzystencji wielu rodzin oraz osób z rejonów bezrobocia i biedy (Kawa ■ 2002, s. 79-80). Wiele kwestii rodzinnych, lokalnych lub jednostkowych może 5^ rozwiązanych dzięki współpracy i komplementarnemu działaniu siedlisk ^SP_^ nych. Takie doświadczenie ma już wiele krajów w Europie Zachodniej, njs Ewa Kantowicz (2001, s. 215) pisała, że w centrum zainteresowań znaj tutaj człowiek, dziecko i rodzina wspierana przez różne elementy śro o *| społecznego, zwłaszcza zaś lokalnego.    oop^ce

Kawula (2002, s. 85) przedstawił formy pomocy rodzinie bliskie p^e , społecznej funkcjonujące w Danii (ryc. 28.1).    ^ j_nnych

Doświadczenia w zakresie pomocy dziecku i rodzinie w Danii i ^ _;rI1ag^a państwach są pozytywne. Mogą być również przeniesione na grunt polski- _ to jednak zaangażowania wielu podmiotów społecznych, ustawodawstwa woli polskich decydentów. Wymaga przede wszystkim aktywizacji tzw. *■_ ludzkich, niezbędnych do ich podjęcia. Należy pamiętać, że wsparcie p°^wl ^ jedynie etapem pomocowym dla jednostek lub grup ku samodzielnemu ^z>^^), życiu na własny rachunek. Dlatego też, jak podkreślił S. Kawula (2002, s. " J

w pedagogice społecznej, opiekuńczej i specjalnej oraz w teorii pracy socjalnej przywiązujemy wagę do takich mechanizmów jak: „pokonywanie życia”, „spirala życzliwości”, „zaradność życiowa” itd. Chodzi o uformowanie w swojej jednostkowej i grupowej egzystencji najkorzystniejszego układu warunków. Można je porównać do „niszy ekologicznej” lub korzystnego „łożyska społecznego”.

28.7. Podsumowanie

Rodzina stanowi ważny obszar badań w pedagogice społecznej. Traktowana jest jako podstawowe, pierwsze i naturalne środowisko wychowawcze. Od j^e&° tunkcjonowania zależy rozwój i wychowanie dziecka, wymiar oraz jakość jego dzieciństwa. Dlatego też pedagogika jako dyscyplina teoretyczno-praktyczna, dąży do opracowywania strategii pomocy i wsparcia dla rodzin, które znajdując się "■ trudnej sytuacji życiowej, nie radzą sobie, nie są w stanie prawidłowo wypełniać ^swycli funkcji (zwłaszcza opiekuńczej i wychowawczej) wobec swoich członków, ^{w l}ym zwłaszcza wobec dzieci i młodzieży. Widoczna jest jej troska o to, aby ^w rodzinach tworzone były najkorzystniejsze warunki rozwoju dla wychowujących

^s'ę w niej dzieci. Chodzi o to, aby mogły wzrastać i rozwijać się we własnej ^r°dzinie.

Jedynym prawdziwym przyjacielem dziecka, jak pisali S. Karczewski

‘ Warecki (2004, s. 147-148): „jest zdrowa moralnie rodzina, dająca poczucie

^zP>eczeństwa, także materialnego [...]. Tylko promowanie wartości rodzinnych

^°że doprowadzić do sytuacji, w której nie będzie dzieci bezdomnych i opusz-

nych, zranionych duchowo czy psychicznie zmaltretowanych’. Cytowani autorzy

Proponowali fundamentalne dla rodziny wartości chrześcijańskie, przede wszys-

miłość i sprawiedliwość. Bez miłości - rodzinnej i społecznej - wszelkie

ustawy, konwencje pozostaną nic niewartymi kartkami papieru. Stanowisko

^ o wychowaniu człowieka - procesie, który może ^P0ltmiane przez nich wartości.

Szkota

(instytucje

współpracujące)

Instytucje organizacji czasu wolnego

(świetlice, kluby centra sportu i rekreacji)

Sektor opieki zdrowotnej

(lekarz rodzinny, pielęgniarka)

Ryc. 28.1. System wsparcia dziecka i rodziny w Danii

Źródło: S. Kawula (2002, s. 85)

spornnianych autorów warte jest podkreślenia, zwłaszcza w pedagogice jako ^naUee _f, ..... ,    ...    ...

powinien zaszczepić