poetyka010

Inaczej mówiąc,

B. BHrmep: FlpoÓAeMa u pcueumue HarruopMopma. Kas ant 1922, ie Raumdarstellung in der japanischen Malerei. „Monatshefte ^r

Należy przy tym pamiętać, że formy wymuszonej zbieżności mo zostać zrozumiane jako lustrzane odzwierciedlenie form perspektyw? odwróconej. „[...] Formy wymuszonej zbieżności (figury na pierwszym -planie) dane są tak, jak widzi je widz wewnątrz obrazu (nasze vi$ d _v^) lecz jakby „od podszewki”. Jako że winien on widzieć figury pierwsze go planu jako wklęsłe (w systemie perspektywy odwróconej), _najn winny się one zdawać wypukłymi [...] Owa „lustrzaność” dotyczy jedynie systemu, w jakim dane są przedstawione obiekty, nie zaś sa-

zu, dany - generalnie rzecz biorąc - z pozycji widza „od weu na skraju prezentacji jawi się nam ze swej przeciwnej „zewnęi strony.

Najbardziej oczywisty przykład zestawienia punktu widzenia \ nego widza (w centrum przedstawienia) z punktem widzenia wid wnętrzncgo (na peryferiach prezentacji) znajdujemy w charaktci nym dla malarstwa średniowiecznego sposobie przekazywania-^ kiedy to budynek, który w centrum obrazu przedstawiony jest kroju wewnętrznym, na jego skraju dany jest od zewnątrz (Ugj s. 541, 542) - możemy w ten sposób widzieć równocześnie wetf ściany pokoju (w głównej części obrazu) oraz dach budynku, znajduje się ten pokój (w górnej części obrazu)^{1 2}.

Tak więc przejście od zewnętrznej do wewnętrznej pozycji widzf;i|J| odwrót tworzy naturalne ramy dzieła sztuki malarskiej. Dblda^p^ sama cecha jest charakterystyczna dla dzieła literackiego.

'₃na zewnętrznego i wewnętrznego punktu widzenia rmalny chwyt zaznaczenia „ramy” dzieła literackiego Jko

| _eCj_nią ilustrację naturalnej ramy w dziele literackim stanowią JP, zaczyny i końcówki w folklorze³⁵.

jeśli zwrócimy się do tradycyjnych formuł zakończenia bajki, j|pże w większości przypadków dość nieoczekiwanie pojawia Braj? pierwsza osoba (,ja”), podczas gdy sam narrator do tego mo-ʧ?^iC ełnie nie uczestniczył w akcji (to samo charakteryzuje w więk-i^szej mierze zaczyny): owo pojawienie się narratora bywa za-^_jaldś sposób powiązane z akcją, chociaż raczej dość umownie. f$! yjmy ^na    najbardziej popularnej formule sygna-

_cZęśliwe zakończenie: „I ja tam byłem, miód i wino piłem, jcapało, lecz do ust się nie dostało”; lub: „A przy śmierci ich isfai, mędrzec; a jeśli ja umrę - każdej opowieści koniec” itp. Łgałoby się, że podobnego rodzaju zdania powinny rozbijać całą narracja - zarówno poprzez wprowadzenie ironii, jak i nar-H^*), który w sposób najoczywistszy nie mógł uczestniczyć Szczególnie gdy w opowieści mowa o dalekich krajach lub ch czasach). W istocie jednak zdania takie nie dekomponują Mecz zamykają ją: są one niezbędne jako zakończenie Imające na przejściu od wewnętrznego do zewnętrznego punktu życia bajki do codziennego życia). W związku z przejściem fe systemu percepcji bardzo charakterystyczne jest także poja-rdfei rymu w zakończeniach tego rodzaju³⁶.

W?M-xc>łi °P^{is na mate}ńale folkloru słowiańskiego w pracy: J. Polivka: (j\odni \slovanskych pohódek. W: Ndrodopisny vistnik ćeskoslovensky. Praha Sątoczn- XX.

charakterystyczne są tradycyjne zaczyny i końcówki dla stylu epistolamego, one (dotyczy to w szczególności korespondencji XVn-XIX w.) na tyle r-akter. iż mogą nawet pozostawać w sprzeczności z treścią listu. Rzeczywiś-x a na pojedynek, obrazy, listy pełne oburzenia itp. nieuchronnie kończyły się ^ZĘŁOunku i oddania. Por. reakcję A. P. Sumarokowa na ten obyczaj. Kończy on ^«c>ich listów w taki sposób: „Z prawdziwym uszanowaniem mam honor nie być i£ik:omym sługą, gdyż nie zamierzam zostać sługą szatańskim, pozostając sługą ^felcsandcr Sumarokow” (zob.: II. Bjbcmckhm: Cmapcm 3cmucnasi khuokko. 'Bem.ch JI. rmt36ypr. JleHHHipaa 1929, s. 55).

505

1

³⁵ JI. <I>. )KeraH: %3biK otcueonucHoao npouwedenim..., s. 59-60. 7 —^_pu

2

W japońskim malarstwie, z charakterystycznym dla niego ^wyk0‘T^_ią^isiV^ widzenia zewnętrznego obserwatora, spoglądającego z góry (co czasami^ że japoński artysta maluje zazwyczaj kładąc obraz na podłodze, prostopadle do ziemi, jak czynią to malarze europejscy), ^wnętrz’® ^_cj wane jest, na odwrót, poprzez usunięcie dachu, nie zaś

Die

1908.