polski ubior9

W okresie rozbiorowym rozpoczęto w Polsce ożywioną popularyzację ubioru polskiego. Wynikiem jej stał się fakt, że strój narodowy' urósł do rangi symbolu patriotyzmu i wszelkich cnót obywatelskich. Nie było więc sprawą przypadku, żc właśnie w wieku XVIII powstał polski strój orderowy (fot. 61). Zachowany z lat osiemdziesiątych ubiór kontuszowy, noszony przy Orderze Orła Białego, miał charakter wyjątkowo reprezentacyjny. Kontusz uszyty był z białego sukna z obszyciami ze złotolitej borty z motywem kwiatowym (wyrabiano je od lat sześćdziesiątych w Słucku), żupan zaś ze złotogłowiu, którym podszyte były również rękawy kontusza (fot. 62). Strój orderowy wyglądał rzeczywiście imponująco, tym bardziej że towarzyszyła mu przerzucona przez piersi, na prawym boku wstęga niebieska murowana (fot. 63) oraz lity pas słucki. Z lewej strony kontusza — obowiązującego kawalerów orderowych — lub też na francuskim habicie naszywano haftowaną złotem gwiazdę orderu wraz z tym samym co na orderze napisem: „Pro fide, Rege et Lcge“, albo w przypadku króla: „Pro fide, Rege et Grcge". Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego przyszywane na ubiorach gwiazdy orderu haftowano w założonej przez Tyzcnhausa manufakturze królewskiej w Grodnie.

Uzupełnieniem stroju kontuszowego i wspomnianego orderowego były pasy, które w zależności od rcprezentacyjności i zbytkowności ubioru przybierały najrozmaitsze formy. Letnic, tanie polskie ubiory przepasywano równie lekkimi i tanimi pasami lnianymi, najczęściej wzorzystymi, za które jak wynika z inwentarzy lat siedemdziesiątych płacono 6 zł za sztukę. Jeszcze tańsze od nich były pasy dymowe w cenie 4 zł. Do lekkich i tanich pasów należy zaliczyć znane z 2 połowy stulecia pasy „siatczane“ i jedwabne, przeważnie w barwach malinowej i czarnej, oraz szczególnie popularne wśród chłopstwa pasy z cienkiej, szorstkiej wełny. Zamożniejsi gustowali w litych i jedw abnych pasach perskich, stambulskich, a także wykonywanych w pcrsjarniach krajow^rych. O bogactwie i precyzji wykonania tych pasów mogą świadczyć ich zróżnicowane ceny, kształtujące się w' latach siedemdziesiątych od 12 do 198 zł.

Zdaniem J. Kitowicza pas przy stroju odświętnym powinien być jak

/26. Kontusz Z uufsko uyłożonym kołnierzfm, prawy r(kaw odwuony do tylu, Uuy o (mszczony; na głowic ni\ka czopka Z otokiem barankowym

109