S6300710

Ostateczna informacja artystyczna wykrystalizowuje się w ramie h meneutycznej, którą można by określić za pomocą formaty: _1>W czcsny sens historycznych znaczeń". Ażeby wszakże taka krystali_Za° nastąpiła, należy np. „barokowe antynomie” i ich „barokowe znaczeń/.! przeczytać w całości jako elementy (synekdochy) barokowego system semiotycznego, czyli jako ,Język"; język ,jiie nasz”, „obcy”; wtdmj_e uobecniony i zastosowany wraz ze swym pierwotnym „światopo. glądem wewnętrznym” jako narzędzie nowej informacji.

Dlatego to - po pierwsze — [...] stylizacja właściwa nie jest prosta translokacją zdezaktualizowanej formy historycznej, ale operacją formo- , twórczą. Po drugie - co w tej chwili najistotniejsze - na gruncie procesu historycznoliterackiego akt stylizacji należy uznać za swoistą „protezę” maturalnej” aktualizacji dziedzictwa przeszłości (czyli konstytuowa-nia aktualnej tradycji) w kryzysowych momentach kultury, gdy naturaJ- j ne więzi historyczne ulegają naruszeniu lub dewiacjom; wtedy właśnie, gdy w świadomości historyczna-estetycznej panują tego rodzaju przeko- j lania, jak ów słynny sąd Valery'ego, związany z Mallarmem: „Każda wórczość jest nawiązaniem do czegoś lub odrzuceniem czegoś, co już iedys zostało stworzone”^u. W wiele lat później na analogicznym prze-viadczeniu oprze założenia „neokiasycyzmu” połskiego Rymkiewicz

klery. List o Stefanie Mallarme, w: jego, Estetyka słowa, tłum. D. Eska, Warsza-,«. 169.

/. M Rymkiewicz, Czym jest klasycyzm, Warszawa 1967.

SŁOWO W POWIEŚCI

Michał Bachtrn

I Swoistość mowy powieści jako specjalnego gatunku literackiego nie jest bynajmniej dostatecznie zbadana. Większość prac analizujących język i styl powieści w tym lub innym stopniu odrywa się od właściwości gatunku powieściowego, od specyficznych warunków życia słowa w powieści. Traktują one język i styl powieściopisarza nie jako język i styl powieści, lecz albo jako wyrażenie określonej indywidualności artystycznej, albo jako styl określonego kierunku, albo wreszcie jako zjawisko ogólnego języka poetyckiego.

Indywidualność artystyczna autora, kierunek artystyczny, ogólne właściwości języka poetyckiego, właściwości języka literackiego określonej epoki przesłaniają nam we wszystkich tych wypadkach sam gatunek z jego specyficznymi wymaganiami wobec języka i ze specjalnymi możliwościami. które przed językiem otwiera. Skutkiem tego w większości prac o powieści stosunkowo drobne cechy stylistyczne — indywidualne lub charakterystyczne dla danego kierunku literackiego — zupełnie zasłaniają przed nami zasadnicze linie stylistyczne, określane przez rozwój powieści jako specjalnego gatunku.

Tymczasem w warunkach powieści słowo żyje życiem zupełnie swoistym, którego nie można zrozumieć w planie tych kategorii stylistycznych, które uformowały się na podstawie gatunków poetyckich w wąskim znaczeniu tego pojęcia.

Różnice pomiędzy powieścią i niektórymi bliskim jej formami z jednej strony a wszystkimi pozostałymi gatunkami - gatunkami poetyckim w wąskim znaczeniu - z drugiej są do tego stopnia istotne i zasadnicze, że wszelkie próby przeniesienia na powieść pojęcia i norm obrazowości poetyck iej skazane są na niepowodzenie. Obrazowość poetycka w wąskim sensie, choć występuje w powieści (głównie w bezpośrednim słowie autorskim), ma dla powieści znaczenie drugorzędne. Co więcej, ta bezpośrednia obrazowość często jest w powieści wy posażo^^|j^^ _@