scan

TO WSZYSTKO ZNACZY?

żeby ukraść portfel, ani myśląc o swej ofierze, wcale nic jest tym samym usprawiedliwiony. Jego bezduszność nic sprawia, że jest w porządku: powinien liczyć się z ludźmi. Ale dlaczego powinien liczyć się z ludźmi?

Usiłujemy odpowiedzieć w różny sposób na te pytania. Pewnego typu rozwiązania usiłują odkryć najpierw coś innego, z czym człowiek w ostatecznym rachunku się liczy, i z tym dopiero związać moralność.

Niektórzy wierzą na przykład, że jeśli nawet najgorsze zbrodnie ujdą ci płazem na tej ziemi, nic ukarze cię prawo ani bliźni, kara za nic dosięgnie cię po śmierci z ręki Boga, który czynów takich zabrania (a który nagrodzi cię, jeśli zwalczysz pokusy do złego). Jeśli więc nawet zbrodnia wydaje się ci popłacać, w rzeczywistości nic leży w twoim interesie. Niektórzy wierzą też, że jeśli nie istnieje Bóg by wesprzeć wymogi moralne groźbą kary i obietnicą nagrody moralność jest złudzeniem: „Jeśli Boga nic ma, wszystko wolno”.

To raczej prostoduszna próba religijnego podbudowania moralności. Bardziej przekonująca musi być ta upatrująca motywu posłuszeństwa nakazom Boga nie w strachu, ale w miłości. On kocha ciebie, a ty powinieneś kochać Jego i powinieneś chcieć Mu się podporządkować, żeby Go nic obrażać.

W jakikolwiek sposób interpretować by motywację religijną, takie rozwiązanie narażone jest na trzy zarzuty. Po pierwsze, masa ludzi nie wierzy w Boga, a mimo to osądza dobro i zło, uważa, iż nikt nie powinien zabijać drugiego dla portfela, jeśli nawet może to ujść mu na sucho. Po drugie, jeśli Bóg istnieje i zakazuje zła, nic to sprawia, że jest ono złem. Morderstwo jest złe samo w sobie, i to dlatego Bóg go zabrania (jeśli to robi). Bóg nie mógłby uczynić złem byle czego jak na przykład zakładania lewej skarpetki przed prawą po prostu tego zakazując. Jeśliby Bóg miał pokarać cię za to, postępowanie takie byłoby nierozsądne, ale nie byłoby złe. Po trzecie, właściwa motywacja moralna wydaje się inna niż obawa przed karą, oczekiwanie nagrody czy nawet miłość do Boga. Jeśli myślisz, że złem jest zabijać, oszukiwać czy kraść, powinieneś chcieć unikać takich czynów, ponieważ są złem wyrządzonym innym ludziom, nie tylko dlatego, żc obawiasz się konsekwencji dla siebie czy żc nie chcesz obrazić swego Stwórcy.

Ow trzeci zarzut trafia też w inne wyjaśnienia sprowadzające imperatyw moralny do tego, żc człowiek w ostatecznym rachunku musi działać we własnym interesie. Można twierdzić na przykład, żc powinieneś traktować innych z uwagą, żeby i oni cię tak traktowali. Może to i dobra rada, ale stosuje się do tych tylko uczynków, które twoim