scan 4 (3)

64

Uwzględniając powyższe, można zapisać zależność na moment tarcia pomiędzy nakrętką a śrubą o postaci:

M, = 0,5 • Q • d_s ■ tg(y + p')    (12)

Powyższy wzór stosuje się do podnoszenia klocka, czyli do dokręcania nakrętki, natomiast wzór odnoszący się do ruchu klocka ku dołowi, czyli podczas luzowania nakrętki (wzór (12)), przyjmuje postać:

M_t = 0,5 ■ Q • d_s • tg(y - p')    '    (13)

Wzory (12) i (13) nie uwzględniają dodatkowego momentu sił tarcia, jaki występuje na powierzchniach zetknięcia śruby lub nakrętki z pozostałymi nie obracającymi się częściami konstrukcji, podtrzymującymi lub obciążającymi złącze śrubowe. W obydwu przypadkach mielibyśmy w przybliżeniu:

M₀ = 0,5 • Q ■ d_m • po    (14)

gdzie:

d_m - średnia średnica powierzchni zetknięcia nakrętki lub śruby z nie-obracającymi się częściami korpusu,

go - współczynnik tarcia na powierzchni zetknięcia nakrętki lub śruby z konstrukcją,

wówczas moment całkowity przyłożony do śruby lub nakrętki będzie równy:

Me = M_t + M₀    (15)

Szczegółowe omówienie zagadnienia, wynikające z zależności (3) i (4), podano w literaturze [1], [2], Decydujący wpływ na wartość momentu M_c mają współczynniki tarcia p oraz po. Wartość tych współczynników zależy od wielu czynników, np.: twardości i czystości współpracujących powierzchni, rodzaju smarowania, stanu powierzchni (chropowatości, rodzaju powleczenia, liczby napięć kluczem itp.), rozkładu nacisków itp. Dla smarowanego gwintu obserwuje się mniejszy współczynnik tarcia p niż dla gwintu bez smarowania. W uproszczeniu można zakładać, że w granicach stosowanych w budowie maszyn wartości naprężeń w rdzeniu śruby, wynikłe wskutek napinania złącza śrubowego - współczynnik p jest wielkością stałą. Bardzo istotnym ze względu na wartość współczynnika tarcia okazuje się wpływ rodzaju powleczenia powierzchni gwintu oraz liczby napięć połączenia śrubowego. Ze zwiększeniem liczby napięć połączenia śrubowego siła Q w śrubie wzrasta, a współczynnik tarcia p dla niepowleczonych, kadmowanych i cynowanych powierzchni zmniejsza się. Dla powierzchni oksydowanych, niklowanych i miedziowanych obserwuje się zwiększenie p ze zwiększeniem liczby napięć złącza śrubowego. We wszystkich badaniach tarcia w połączeniach śrubowych zauważalny jest duży rozrzut p i po- Większą zmianę wykazuje wartość p. W związku z tym wyniki uzyskane z zależności Mc = f(Q) mogą być obarczone błędem ±20+30%.