skanuj0007 4

20 Cechy społeczeństwa pluralistycznego

O pluralizmie jako następstwie sekularyzacji można mówić wszędzie tam, gdzie nie ma monopolu i hegemonii jednych systemów nad innymi. Odnosi się to do społeczeństw rozwiniętych, które nie trzymają się jednolitego systemu wartości, wierzeń i wzorów zachowań. Społeczeństwo pluralistyczne charakteryzuje się współistnieniem w jego obszarze wielu różnych podmiotów społecznych, jednostek, grup, instytucji oraz wielu światopoglądów, ideologii i kultur, które pozostają we wzajemnej konkurencji. Społeczeństwa te mają strukturę złożoną, kompleksową, a pluralizm zaznacza się w dużym zróżnicowaniu społecznym, w wyspecjalizowanych grupach i instytucjach społecznych oraz w niejednorodnej kulturze.

Pluralizm jest wiodącą tendencją społeczeństwa pluralistycznego, zwanego też nowoczesnym. Odznacza się on nie tylko wielością i różnorodnością kultur, ideologii i religii, ale także konkurencją i współzawodnictwem między autonomicznymi podmiotami życia społecznego w obszarze podstawowych celów i wartości. Konkurencja i współzawodnictwo występuje tam, gdzie nie ma konsensu, homogeniczności i monopolu światopoglądowego¹. Konkurencja i współzawodnictwo zajmują szczególnie ważną pozycję w sytuacji pluralizmu kulturowego i jego konsekwencji - pluralizmu społecznego. Wybór, który stanowi wypadkową szerzenia się różnych sił w społeczeństwie, jest znamienną cechą społeczeństwa pluralistycznego-

Pluralizm jest procesem polegającym na wielości, zróżnicowaniu i konkurencji, który występuje w ludzkiej świadomości i znajduje wsparcie w stosunkach społecznych. Dwie dymensje pluralizmu, kulturowa i społeczna, mają szczególne znaczenie. Pierwsza upowszechnia się na płaszczyźnie kultury, druga na płaszczyźnie struktury społecznej.

| Pluralizm kulturowy oznacza sytuację, w której występuje konkurencja i współzawodnictwo w preferowaniu różnych światopoglądów, filozofii życia i systemów znaczeń i pozyskiwanie dla nich „klientów” na rynku światopoglądowym². Chodzi tutaj o konkurencję i współzawodnictwo instytucji globalnego społeczeństwa, jak też wyspecjalizowanych agencji społecznych na temat poglądów obejmujących wszystkie codzienne doświadczenia człowieka i zakresy jego aktywności, nadających im sens i identyfikację. Nosicielami tych poglądów są poszczególni ludzie i instytucje społeczne³|

Myślimy tu o sumie wiedzy o życiu, która pomaga człowiekowi prowadzić udane życie i znaleźć odpowiedź na podstawowe problemy. Ta suma wiedzy jest konstruowana i sprawdzana przez poszczególnych ludzi, grupy społeczne i kolejne pokolenia. Ludzie wszystkich epok pytają o sens i kres życia oraz jego przedłużenie w bezkresnym i świętym świecie. Ta wiedza, zawierająca odpowiedzi na podstawowe i ostateczne problemy człowieka, jest wartością społeczną opracowywaną i legitymizowaną przez ludzi i przekazywaną następnym pokoleniom. W cywilizacji preindustrialnej istniał rzeczywiście jeden tylko system wiedzy o życiu upowszechniany przez Kościół i oparty na chrześcijańskiej tradycji. W społeczeństwie pluralistycznym natomiast występują różne systemy zarówno religijne, jak i świeckie, które na swój sposób rozwiązują problemy sensu życia, wyboru wartości, norm i wzorów zachowań we wszystkich dziedzinach ludzkiego życia. Religia katolicka jest tylko jednym z wielu systemów na „rynku światopoglądowym”. Uwarunkowania te sprzyjają wyborowi i konkurencji oraz poszukiwaniu tożsamości przez człowieka⁴.

( W społeczeństwie pluralistycznym decyzja o akceptowanych wartościach i normach należy do człowieka. Kieruje się on bardziej w tym wyborze własnymi opcjami, niż wzorcami myślenia i działania narzuconymi przez Kościół czy inną instytucję. Jednostka sama ustala, według własnych potrzeb i subiektywnych preferencji, cele i środki ich realizacji. Religijność i moralność są też traktowane nie jako obiektywna rzeczywistość, ale jako sprawa prywatna człowieka⁵. Człowiek zwykle kieruje się ku tym wartościom, które uważa

1

Piwowarski. Pluralizm społeczno-kulturowy s. 105-106; G. von Reinhold (Hrsg.). Soziologie-Lexikon. Munchen-Wien 1991 s. 450; A. Schwan. Pluralismus undWarheit. Freiburg in Br. 1981 s. 146-150.

2

   Zob. Berger, Luckmann. Secularisation andPluralism s. 73.

3

   Piwowarski. Pluralizm społeczno-kulturowy s. 113-114.

4

   Tamże s. 114.

5

   Mariański. Religia i Kościół s. 46.