skanuj0016 2

38 Cechy społeczeństwa pluralistycznego

organizmów pastoralnych w Polsce. Obecna sytuacja jest w jakimś stopniu wezwaniem do odnowy tych organizmów pastoralnych, a zwłaszcza parafii, na której spoczywa duży ciężar odpowiedzialności za realizację pośrednictwa zbawczego Kościoła w Polsce. Od sposobu realizacji pośrednictwa zbawczego przez Kościół w Polsce w dużym stopniu zależeć będzie jego miejsce i rola w społeczeństwie polskim. Skuteczność oddziaływania parafii i innych organizmów pastoralnych uwarunkowana jest odnową ich wspólnotowego charakteru.

Dokonując odnowy pastoralnej nie możemy dokonać spustoszenia religijności ludowej, która dostarcza wielu ludziom sensu i poczucia tożsamości. Trzeba jednak równolegle troszczyć się o pogłębianie religijności wiernych, które związane jest z rozwojem struktur wspólnotowych parafialnych i ponadparafialnych. Katolicy skupieni w tych wspólnotach mają szansę pogłębiania swojej religijności¹.

W spluralizowanym politycznie społeczeństwie tym większego znaczenia nabierają głoszone przez Kościół podstawowe wartości życia społecznego. Chodzi tutaj o trwałe etyczne zasady porządku społecznego, których katolicy zobowiązani są przestrzegać niezależnie od wielości politycznych programów realizacyjnych. Świadomość tych podstawowych wartości pozostawia u nas jeszcze wiele do życzenia.

Źródła siły Kościoła w Polsce tkwią w głębokim zakorzenieniu Kościoła w polskiej kulturze. Jest on obecny w kulturze polskiej jako uświęcona tysiącletnią tradycją instytucja, paralelnie do tradycji polskiej państwowości. Kościół jest obecny w kulturze polskiej przez internalizację chrześcijańskich wartości i poprzez zrośnięte z tą kulturą formy chrześcijańskiego obyczaju².

§ 3. PRZEJŚCIE OD DUSZPASTERSTWA W SPOŁECZEŃSTWIE TRADYCYJNYM DO DUSZPASTERSTWA W SPOŁECZEŃSTWIE PLURALISTYCZNYM

Sekularyzacja, jako rozszerzająca się autonomia spraw doczesnych, kultury i nauki w stosunku do religii (EN 55) rozpoczęła się w naszym kraju wcześniej i przebiegała inaczej, aniżeli w wielu krajach europejskich. Duchowy, a w dużej mierze i prawny rozdział między Kościołem i państwem dokonuje się od dwóch wieków. Dzieje się to w związku z wydarzeniami o charakterze politycznym: utratą niepodległości i niewolą narodową.

Rozbiory Polski w XVIII wieku przyniosły niewolę polityczną i określone formy rozdziału Kościoła od państwa. W żadnym zaborze Kościół nie identyfikował się z państwem. W każdym zaborze państwo przeciwstawiało się Narodowi, jego historycznej tradycji i kulturze, Kościół natomiast był wiemy Narodowi i dlatego był uznawany przez Naród za reprezentanta jego dążeń. Kościół związany zawsze z Narodem pozostawał w stosunku do państwa w mniej lub bardziej otwartej opozycji. Dlatego nie doszło do pełnej ideologizacji Kościoła w Polsce. Kościół nie służył państwu jako narzędzie legitymizacji jego poczynań, przeciwnie - te poczynania państwa poddawał krytyce. Krytyka ta była równocześnie obroną zasad i praw Narodu oraz poszczególnych osób.

Łącząc się z Narodem, a nie z państwem, Kościół bronił zasad chrześcijańskich w życiu społecznym, występował w obronie praw człowieka i kształtował ideały oraz dążenia narodowe starając się ułatwić ich realizację. Stąd katolicyzm polski był w swoim istotnym profilu kulturowy i światopoglądowy. Nie był on nastawiony na utrwalanie istniejącego stanu rzeczy, ale zawsze dążeniowy i dynamiczny³.

Kościół stał na stanowisku, że wyzwolenie człowieka musi dokonać się od wewnątrz, poprzez odrodzenie moralne i udział w życiu

1

   Tamże s. 46-48.

2

   Kościół w epoce posttotalitarnej. Dyskusja redakcyjna. „Więź” 34:1990 nr 5-6 s. 9-10.

3

J. Mujka. Problemy i zadania ewangelizacji w Polsce na tle Adhortacji „Evangdii nuntiandi". Mps s. 1.