skanuj0005 4

16 Cechy społeczeństwa pluralistycznego

człowieka, gdyż punkt ciężkości w mniejszym niż przedtem stopniu spoczywa na miejscu zamieszkania. To przesunięcie akcentu dokonuje się z miejsca zamieszkania w kierunku miejsca pracy i rozrywki, a także w dobie motoryzacji i turystyki w kierunku miejsca wypoczynku. Mocniej niż miejsce zamieszkania wiążą już dziś wielu ludzi wspólne zainteresowania i przynależność do tych samych organizacji zawodowych i politycznych, a zwłaszcza zakłady pracy, w których spędzają znaczną część swego życia. Te miejsca są dla wielu ludzi współczesnych bardziej „mieszkaniem”, niż miejscem pracy. Współczesny mieszkaniec, zwłaszcza dużego miasta, czuje się niejednokrotnie silniej związany z ludźmi z nim pracującymi, a więc mającymi ten sam zawód i ten sam poziom wykształcenia, aniżeli z ludźmi, którzy przez przypadek, a nie na drodze wyboru, mieszkają w tym samym osiedlu, na tej samej ulicy i w tym samym bloku mieszkalnym, z którymi znają się tylko formalnie, bez nawiązywania relacji osobowych.

Miejsce zamieszkania nie jest dla dzisiejszych ludzi zamkniętym „światem”. Codziennie większą część dnia spędzają oni poza nim. Dlatego też otoczenie spoza miejsca zamieszkania wywiera duży wpływ na dzisiejszego człowieka. Zewnętrzne otoczenie oddziałuje na miejsce zamieszkania człowieka. Mówi się, że miejsce zamieszkania człowieka ma jakby „przedziurawione ściany”, przez które ze wszystkich stron docierają wpływy otoczenia. Dlatego też oddziaływanie na katolików przekracza często ramy parafii. Nie może ono być kontrolowane, gdyż jego źródło znajduje się często poza parafią.

Największą trudność, z jaką Kościół boryka się obecnie, stanowi zmiana okoliczności zewnętrznych. Procesy światowych przemian cywilizacyjnych, wyraziste zwłaszcza na płaszczyźnie mentalności i obyczajowości, po roku 1989 skutecznie docierają do Polski. Obok licznych dobrodziejstw niosą one ze sobą także wiele zagrożeń, stawiają Kościół w Polsce w całkiem nowej sytuacji, której musi sprostać. Po wyzwaniu zawierającym się w ideologii materializmu

⁸ Zob. F. Benz. Seelsorge in einer pluralistischen Gesellschaft. Freiburg-Basel--Wien 1967 s. 39-40.

dialektycznego, które Kościół w Polsce przyjął i na które tak skutecznie odpowiedział, przyszedł czas na podjęcie wyzwania rzuconego przez materializm praktyczny i nowoczesność⁹. Jest to zagrożenie jeszcze bardziej niebezpieczne od materializmu dialektycznego, gdyż odrywa człowieka od wszelkich — poza ekonomicznymi — wartości. Zagrożenie to będzie dotyczyć coraz większej części społeczeństwa, krusząc tradycyjne więzi i wypłukując wiarę. Z tym zagrożeniem musi się liczyć duszpasterstwo. Silną rolę Kościoła w polskiej rzeczywistości trzeba umiejętnie wykorzystać do przepojenia życia Polaków chrześcijańskim systemem wartości.

§ 1. PLURALIZM SPOŁECZNO-KULTUROWY

Na powstanie pluralizmu społeczno-kulturowego składa się wiele czynników, jednak najważniejszym z nich jes£sekujaryzacja. |z tego powodu pluralizm traktuje się jako następstwo sekularyzacji. Według P. Bergera i T. Luckmanna sekularyzacja jest siłą prowokującą pluralizm¹⁰.

Sekularyzacja jest przeciwieństwem sakralizacji i oznacza proces stopniowego wyzwalania się różnych dziedzin życia spod wpływów religijnych instytucji i systemów znaczeń. W państwach zachodnich sekularyzacja w odniesieniu do społeczeństwa i instytucji ujawnia się w emigracji Kościoła z obszaru uprzednio podlegającego jego wpływom i kontroli. Wyraża się ona w rozdziale Kościoła od państwa, wywłaszczaniu posiadłości kościelnych oraz emancypacji szkolnictwa spod władzy kościelnej. W odniesieniu do życia kulturalnego sekularyzacja uwidacznia się w zanikaniu religijnych treści

' Zob. Cz. Bartnik. Współczesne wyzwania stojące przed duszpasterstwem parafialnym w kontekście społeczno-politycznym. „Niedziela” 1996 nr 17 s. 8 i nr 18 s. 10; H. Juros. Nowe zadania Kościoła w Polsce. „Przegląd Powszechny” 1993 nr I s. 13-29; A. Jacyniak. Kościół w Polsce - jaka posługa na dziś. „Przegląd Powszechny” 1993 nr 4 s. 131-138.

¹⁽¹ P. Berger, T. Luckmann. Secularisation and Pluralism. „Internationales Jahr-luich fUr Religionssoziologie”. 2:1966 s. 74; P.L. Berger. Sekularyzacja a problem wiarygodności religii. W: Socjologia religii. Wybór tekstów. Red. F. Adamski. Kraków 1984 s. 383.