str 5

142 Ilaydni Whilc

że dany opis historyczny dotyczy zdarzeń rzeczywistych, a nic jedynie wyobrażonych, ani też, że jego dyskursywny porządek przedst awia te zdarzenia zgodnie z ich chronologicznym następstwem. Wydarzenia muszą być nie tylko zarejestrowane w pierwotnym układzie chronologicznym, lecz także przestawione w sposób narracyjny, tzn. tak, aby ukazywały swą strukturę i porządek znaczeniowy nie dający się uchwycić w prostej sekwencji.

Nie ulega wątpliwości, że rocznik w ogóle nie zawiera komponenty narracyjnej, gdyż składa się nań jedynie lista wydarzeń uporządkowanych według chronologii. W odróżnieniu od rocznika, kronika często wydaje się zmierzać ku opowiedzeniu historii, aspirując do narracyjności, zwykle jednak bez powodzenia. Mówiąc ściślej, kronika nie osiąga zazwyczaj właściwego formie narracyjnej zamknięcia. Nie tyle dąży ku konkluzji, ile po prostu ustaje. Zaczyna opowiadać jakąś historię, lecz przerywa sw'ą opowieść in median res, w teraźniejszości kronikarza; pozostawia splot wydarzeń bez rozwiązania czy też raczej nie rozwiązuje go w sposób charakterystyczny dla narracji.

Podczas gdy roczniki przedstawiają rzeczywistość historyczną lak, jakby rzeczywiste wydarzenia nic układały się w opowieść, kronikarz przedstawia ją tak. jakby zdarzenia owe jawiły się ludzkiej świadomości w formie opowieści niedokończonych. W powszechnym przekonaniu, bez w zględu na to. jak obiektywny byłby historyk w* ukazywaniu wydarzeni. jak rozważny w ocenie materiału źródłowego i jak skrupulatny w datowaniu res geslac, o ile nie uda mu się nadać rzeczywistości formy narracyjnej, jego opis pozostaje w sensie historycznym niedoskonały. Crocc stwierdził, że bez narracji nie ma historii ', a Peter Gay, piszący z perspektywy całkowicie przeciwstawnej relatywizmowi Croccgo, wyraża to jeszcze dobitniej: „Narracjahistoryczna bez analizyjest try-

‘‘ I ]avcioii Whito, Mrt</łrisfor)\ ss. 381 -38f>.

wialna, analiza historyczna bez narracji jest niepełna.”¹⁰ Sformułowanie Gaya przywołujeyKanlow.ski wymóg narracji w przedstawianiu historyc/nyiy, ponieważ sugeruje ono, by sparafrazować Kanta, iż narracje historyczne pozbawione analizy są puste, podczas gdy analizy pozbawione narracji są ślepe. Możemy więc zapytać, jaki rodzaj wglądu w istotę rzeczywistych wydarzeń daje nam forma narracyjna. Jakiego rodzaju ślepotę w odniesieniu do wydarzeń likwiduje?

W dalszych częściach wywodu traktowa! będę rocznik i kronikę jako formy historycznego przedstawiania - nie jako niedoskonałe modele historii, za które się je na mocy konwencji uważa, lecz raczej jako szczególne rezultaty możliwych kon-ceptualizacji rzeczywistości historycznej; alternatywy, a nie ułomne zapowiedzi w pełni rozwiniętego dyskursu historii, jaki rzekomo ucieleśnia jej współczesna forma. Procedura taka rzuci nowe światło zarówno na zagadnienia historiog- dii, jak i narracji, oraz oświetli ich wzajemny związek, który uważam za czysto konwencjonalny. Sądzę, iż wówczas stanie się jasne, że rozróżnienie pomiędzy wydarzeniami rzeczywistymi a wyobrażonymi, stanowiące podstawę współczesnych dyskusji dotyczących zarówno historii, jak i prozy narracyjnej, zakłada takie rozumienie rzeczywistości, w ramach którego to, co „prawdziwe”, utożsamianie bywa z „rzeczywistym'' tylko jeżeli uda się wykazać, że ma ono charakter narracyjny.

Kiedy przyglądamy się średniowiecznym rocznikom ze współczesnego punktu widzenia, uderza nas oczywista naiwność annalisty, którą skłonni jesteśmy przypisywać jego odmowie, nieumiejętności, bądź niechęci do przekształcenia zbioru wydarzeń uporządkowanych wertykalnie w postaci serii oznaczeń rocznych w formę procesu linearno-horyzon-talnego. Innymi słowy, razi nas, kiedy annalista ewidentnie nie dostrzega, że wydarzenia historyczne jawią się widzowi

^1,1 Poler (>av, Style in Ili stary. New York: Hasie lłooks, 197*1, s. 1H9.