str 142 143

że w konflikt ten emigracja polska mieszać si£ nie powinna. Dopiero po wybuchu Komuny Paryskiej Walery Wróblewski poparł aktywnie stanowisko proletariatu paryskiego. Opracował plan obrony Paryża przed wojskami Thiersa, za co otrzymał od władz Komuny stopień generała. Komuna Paryska powierzyła mu obronę całego frontu południowego. Generał Wróblewski odniósł szereg wspaniałych sukcesów broniąc powierzonych mu fortów. Najlepszym przykładem bohaterstwa i sprawdzianem możliwości strategicznych Wróblewskiego była obrona Buttes-aux-Cailles.

Po upadku Komuny Paryskiej generał Wróblewski, ponownie skazany zaocznie — tym razem przez władze francuskie — na karę śmierci, przedostał się do Anglii, gdzie nawiązał kontakt z Karolem Marksem i Fryderykiem Engelsem. Przewodniczył Związkowi Ludu Polskiego i zabiegał o utworzenie sekcji Międzynarodówki w Galicji i w Poznań-skiem. Ponadto został sekretarzem I Międzynarodówki na Polskę i członkiem Rady Generalnej.

W 1877 roku Wróblewski przeniósł się do Szwajcarii, gdzie prowadził ożywioną działalność polityczną, aż wreszcie — po ogłoszeniu amnestii dla wszystkich działaczy politycznych — powrócił do Francji. Jakiś czas mieszkał w Nicei, potem przeniósł się do Paryża, gdzie pracował jako kontroler kolportażu pisma „L’Intrasigeant”. W 1895 roku wstąpił do Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich. Zmarł w 1908 roku w Ouarville. Pochowany został w Paryżu na cmentarzu Pere Lachaise,

W Wilnie i Petersburgu...... 5

Przygotowania do powstania.....23

W obozie powstańczym......33

Preludium leśne........50

W ogniu walk.........64

Nie wszystko stracone......98

Dni chwały, dni klęski......107

Los podwójnego wygnańca.....129

Nota biograficzna ........    140