82608 str 142 143

1 0. WIĘŹNIOWIE I EMIGRANCI

1.    Józef Kopeć (1759 lub 1762—1827). Od szesnastego roku życia służył w wojsku litewskim. Brał udział w wojnie 1792 roku jako porucznik w 2. brygadzie kawalerii narodowej (pińskiej). W 1793 roku brygada ta została siłą wcielona do wojska rosyjskiego, a Kopeć otrzymał stopień majora. Na wieść o wybuchu powstania kościuszkowskiego przedarł się on ze swą brygadą spod Kijowa na Wołyń. Mianowany przez Kościuszkę brygadierem, dowodził brygadą w bitwach pod Chełmem, Gołkowem, Warszawą i Maciejowicami, gdzie trzykrotnie ranny dostał się do niewoli. Uznany za dezertera z armii rosyjskiej, został zesłany do Irkucka, a następnie na Kamczatkę. Do kraju wrócił dopiero w 1807 roku.

2.    Jan Kiliński (1760—1819). Był starszym cechu szewskiego i radnym miasta Warszawy, gdy w 1793 roku wciągnięty został do spisku powstańczego. 17—18 kwietnia 1794 roku — jeden z głównych przywódców insurekcji w Warszawie. Wszedł do Rady Zastępczej Tymczasowej Księstwa Mazowieckiego, a następnie Kościuszko powołał go na zastępcę członka Rady Najwyższej Narodowej. Mianował go też pułkownikiem i dowódcą 20. pułku piechoty. Po klęsce maciejowic-kiej Kiliński udał się do rodzinnej Wielkopolski dla ożywienia tamtejszego powstania, ale został schwytany przez Prusaków i wydany Rosji. Uwolniony w 1796 roku, zamieszkał w Wilnie.

3. Walerian Łukasiński (1786—1868). W 1807 roku wstąpił do wojska Księstwa Warszawskiego, w 1808 roku został podporucznikiem, a podczas wojny z Austrią (1809) awansował na porucznika i kapitana. Od 1817 roku był majorem w 4. pułku piechoty. W 1819 roku, wspólnie z majorem Kazimierzem Machnickim, założył tajny związek pod nazwą Wolnomularstwo Narodowe, rozwiązany w 1820 roku. Następnie w 1821 roku założył Towarzystwo Patriotyczne. Aresztowany rok później skazany został na 7 lat więzienia i osadzony w twierdzy w Zamościu, gdzie zorganizował nieudany bunt więźniów, za co otrzymał wyrok śmierci, zmieno-ny na 14 lat więzienia. Po wybuchu powstania listopadowego Rosjanom udało się wywieźć go do Bobrujska, a następnie do twierdzy w Szlisselburgu.

4.    Józef Zaliwski (1797—1855). Służył w wojsku od 1817 roku. Był podporucznikiem piechoty, aktywnym uczestnikiem i współorganizatorem tajnych związków (Związek Wolnych Polaków, Wolnomularstwo Narodowe, Towarzystwo Patriotyczne). W Noc Listopadową kierował atakiem ludu Warszawy na Arsenał przy ulicy Długiej. Już w końcu stycznia 1831 roku wysłany został w Augustowskie dla zorganizowania tam partyzantki. Mianowany pułkownikiem, dowodził dużym oddziałem partyzanckim na Litwie (zdobył Kowno). Po kapitulacji Warszawy próbował kontynuować walkę w województwie krakowskim. Na emigracji należał do ugrupowań radykalnych, atakujących obóz Czartoryskiego. Jako działacz lelewelowskiego Komitetu Narodowego Polskiego pracował nad przygotowaniem nowego powstania w Królestwie Kongresowym, obliczonego na jednoczesny wybuch rewolucji we Włoszech, Francji i Niemczech. Spodziewano się też wybuchu wojny rosyjsko-- tureckiej. Sygnałem do rozpoczęcia powstania miało być wkroczenie do Królestwa kilku oddziałów partyzanckich z Poznańskiego i Galicji. Jednakże wszystkie rachuby zawiodły, a organizacje spiskowe w Poznań -skiem i Galicji okazały się zbyt słabe. Mijno to Zaliwski po przybyciu do Galicji, zdecydował się na przejście ze swoim oddziałem do Królestwa. Wyruszono znad Sanu 1 10 marca 1833 roku przekroczono granicę rosyjską. Wyprawa Zaliwskiego trwała dokładnie miesiąc. Przekonany, że powstania wzniecić się nie da, gdyż społeczeństwo po niedawnej klęsce nie jest na nie przygotowane, Zaliwski rozpuścił swój oddział i. 19. kwietnia wrócił do Galicji. Zamierzał powtórzyć akcję w czerwcu, ale został aresztowany przez Austriaków. Skazano go na śmierć, ale wyrok zmieniono na 20 lat więzienia. Amnestionowany w 1848 roku, wyjechał Zaliwski do Paryża, gdzie działał w szeregach Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.

5.    Szymon Konarski (1808—1839). Służył w wojsku od 1825 roku. Podczas powstania listopadowego awansował do stopnia kapitana i brał udział w wyprawie korpusu generała Chłapowskiego na Litwę. Na emigracji działał w organizacjach demokratycznych. W 1833 roku uczestniczył w wyprawie Zaliwskiego, a od 1835 roku działał w kraju jako emisariusz Młodej Polski. W Krakowie współdziałał w założeniu tajnego Stowarzyszenia Ludu Polskiego, a następnie przeniósł sw4 akcję na teren Wołynia, Podola, Ukrainy i Litwy. W maju 1838 roku został aresztowany przez władze carskie. Torturowany, nie wydał żadnych kontaktów spiskowych.

143