Strona (4)

metali, powstawanie szkodliwych mydeł i kwaśnego odczynu oleju. Usuwa się je w procesie rafinacji ropy.

Druga część siarki tj. siarka nieaktywna (siarczki, wyższe tiofany) nie powinna być usunięta poprzez rafinację Oleje pozbawiono całkowicie siarki nieaktywnej są przerafinowane, bezbarwne i bardzo szybko ulegają zakwaszeniu. Nie nadją się wogóle do eksploatacji.

Z pozostałych zasługujących na uwagę związków występujących w ropie należy wziąć pod uwagę związki tlenu w węglowodorach. Należą tu kwasy naftenowe stanowiące produkt utleniania się naftenów. Kwasy te powodują kwaśny odczyn oleju i tworzą osady. W procesie rafinacji usuwa się je za pomocą ługu sodowego.

W trakcie eksploatacji oleju elektroizolacyjnego wskutek utleniania (szczególnie oleje niehermetyzowane) powstają dalsze kwasy i osad, co jest zjawiskiem niepożądanym.

4. Wymagania stawiane mineralnym olejom elektroizolacyjnym.

Własności olejów elektroizolacyjnych zależą przede wszystkim od tego, czy mamy do czynienia z olejem nowym, olejem regenerowanym lub też olejem aktualnie eksploatowanym. W związku z powyższym zgodnie z PN-87/E-04416 "Materiały elektroizolacyjne ciekłe -Sposoby pobierania próbek" rozróżnia się następujące definicje:

•    ciecz elektroizolacyjna w stanie dostawy,

•    ciecz elektroizolacyjna świeżo przygotowana do napełniania urządzeń elektrycznych,

•    ciecz pochodząca z urządzeń elektrycznych.

Przez ciecz elektroizolacyjną w stanie dostawy rozumie się ciecz nową przedstawioną odbiorcy przez producenta do odbioru w cysternach lub beczkach.

Przez ciecz elektroizolacyjną świeżą przygotowaną do napełnienia urządzeń elektrycznych (regenerowaną) należy rozumieć ciecz po obróbce przez urządzenia uzdatniające i spełniającą wymagania w/g norm przedmiotowych.

Ciecze pochodzące z urządzeń elektrycznych to ciecze aktualnie będące w użyciu, których własności kontroluje się zgodnie ze ściśle ustalonym harmonogramen, w celu podjęcia jednej z trzech możliwych decyzji:

•    dalsza eksploatacja dielektryka,

•    wymiana dielektryka i skierowanie go do regeneracji,

•    całkowita wymiana dielektryka i zastąpienie zużytego nowym w stanie dostawy lub świeżym.

Własności cieczy elektroizolacyjnych w stanie dostawy oraz metody ich badań podają odpowiednie normy ogólne, normy branżowe lub zakładowe.

Zakres pomiarów i prób eksploatacyjnych z podanym dopuszczalnym zakresem własności dielektryków ciekłych oraz terminy wykonywania tych czynności podają dla poszczególnych urządzeń elektroenergetycznych aktualne "Przepisy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych".

Zestawienie wymagań i metod badań dla olejów mineralnych transformatorowych, przekladnikowych oraz wyłącznikowych w stanie dostawy podaje tabela 1.

Tabela 1. Zestawienie wymagań i metod badań w/g PN-90/C-96058 dla olejów mineralnych transformatorowych, przekladnikowych i wyłącznikowych w stanie dostawy.

Wymagania			Metody badań
i		2	3
a)	Wygląd	jasny, przeżro-
		czysty, bez osa-
		dów, zawiesin
		i wy dzielonej wody	3.3
b)	Lepkość kinematyczna mnAs		PN-81/C-04011
	— temperatura 40°C^),nie wyższa niż	12,0
	— w temperaturze -30°C,nie wyższa niż	1800
c)	Tempearatura żapłonu, °C,nie niższa niż	140	PN-75/C-04009
d)	Temperatura płynięcia, °C nie wyższa niż	-40	PN-83/C-04117
C)	Gęstość w temperaturze 20°C, g/ml,nie wyższa niż	0,895	PN-85/C-04004
0	Pozostałość po spopieleniu, %(m/m),nic więcej niż	0,005	PN-82/C-04077
g)	Całkowita liczba kwasowa, mg KOH/g,
	nie więcej niż	0,03	PN-S5/C-04066
h)	Siarka aktywna	nieobecna	PN-80/C-04074
i)	Napięcie przebicia, kV		PN-77/E-04408
	— w stanic dostawy, nie mniej niż	30
	— po preparacjt), nic mniej niż	50
j)	Współczynnik strat dielektrycznych w 90°C
	i przy 50 Hz, nie wyższy niż	0,005	PN-84/T3-04409
k)	Stabilność gazowa w polu elektrycznym^),
	mm-fymin, nie więcej niż	+5	PN-88/E-04418
1)	Odporność na utlenianie
	— liczba kwasowa, mg KOH/g, nie więcej niż	0,30	PN-74/C-04151
	— zawartość osadów %(m/m) nic więcej niż	0,06

2) Oznaczenie po prcparacji należy- wykonywać tylko wtedy, kiedy napięcie przebicia oleju w stanie dostawy jest mniejsze niz 30 kV. Zaleca się preparację oleju przeprowadzić następująco: odpowiednią ilość oleju podgrzać do temperatury około 60°C i przesączyć pod ciśnieniem około 2,5 kPa przez filtr C4 (wysuszony w temperaturze 105°C w ciągu 1 h). Ten sam efekt preparacjt można uzyskać przez przesączenie oleju przez filtr C4 w temperaturze pokojowej, ale pod zmniejszonym ciśnieniem około 0,5 kPa.

■*) Patrz p.5. Postanowienie przejściowe.

W dalszym ciągu zostaną omówione pomiary' oraz własności cieczy dielektrycznych zgodnie z w/w "Przepisami eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych".

Olej transformatorowy.

Badanie oleju w zależności od potrzeb wykonane jest w skróconym bądź pełnym zakresie. Skrócona próba obejmuje:

—    oględziny (kolor, zawartość ciał stałych i szlamu)

—    próbę na zawartość wody

—    pomiar wytrzymałości elektrycznej

—    pomiar rezystywności

Próby skrócone wykonuje sie okresowo, zgodnie z ustalonymi terminami i instrukcjami eksploatacji i po uzupełnieniu oleju.

6