Syst Finansowy083

W takich sytuacjach bank stara się uzyskać upoważnienie do korzystania z innych możliwych do zaakceptowania przez kredytobiorcę źródeł spłaty kredytu, a także do uzyskania kontroli nad poszczególnymi składnikami aktywów przedsiębiorstw zaciągających kredyt.

Wyróżnia się wiele zabezpieczeń prawnych. Dzielimy je na osobiste i rzeczowe. Do osobistych zaliczamy: weksel własny in blanco, poręczenia, gwarancje bankowe, cesje wierzytelności, przystąpienie do długu. Do rzeczowych zaliczamy: hipoteki, zastawy, przewłaszczenia rzeczy ruchomych, kaucje, blokady środków na usługach bankowych (Usługi..., 2000).

Po omówieniu problemów związanych z zabezpieczeniem się przed ryzykiem w odniesieniu do pojedynczych kredytów, należy powiedzieć kilka słów o łącznym ryzyku związanym z całą działalnością kredytową. Wychodząc z założenia, że to łączne ryzyko zależy od wielkości ryzyka związanego z pojedynczymi kredytami, w celu ustalenia potencjalnych źródeł zagrożenia, niezbędne jest przeprowadzenie analizy kredytów z uwzględnieniem kompleksu kryteriów związanych z: wielkością i rodzajami kredytów, rodzajami kredytobiorców, pochodzących z różnych branż i regionów krajów, oraz rodzajami zabezpieczeń kredytów. Wskazuje to wyraźnie na dywersyfikację portfela kredytowego jako metodę zarządzania łącznym ryzykiem kredytowym.

Ryzyko stopy procentowej, oddziałujące również na wielkość ryzyka płynności, występuje wówczas, gdy ma miejsce niedopasowanie długości okresów oraz terminów zmian oprocentowania składników aktywów i pasywów banku. Zmiany rynkowych stóp procentowych powodują, że bank musi dbać — przez skrupulatne, bieżące monitorowanie sytuacji na rynkach finansowych — o to, aby nie doszło do stanu, w którym oprocentowanie pasywów przewyższałoby oprocentowanie aktywów. Bank nie może jednak ograniczać się do biernego śledzenia tego, by różnica w oprocentowaniu aktywów i pasywów była jak największa. W ramach tego działania należy badać przewidywane trendy rynkowej stopy procentowej i dokonywać zmian struktury aktywów oraz pasywów, a także dbać o zawieranie transakcji z klauzulą zmiany oprocentowania oraz zabezpieczanie się za pomocą nowych instrumentów finansowych, określonych jako derywaty (transakcje terminowe swa-powe i opcyjne). Metodami pomiaru ryzyka stopy procentowej są: metoda luki, analiza wrażliwości oraz analiza okresowa.

Ryzyko kursowe ma miejsce wówczas, gdy na skutek wahań kursu walutowego dochodzi do zmian wartości poszczególnych elementów aktywów i pasywów banku, wyrażonych w walucie krajowej. W zależności od przyczyn wystąpienia tego ryzyka, dzielimy je na strategiczne, transakcyjne i translacyjne (Białek, 1994).

Ryzyko strategiczne związane jest z szybko zmieniającymi się relacjami między warunkami ekonomicznymi w poszczególnych krajach, które oddziałują na bieżące kursy walutowe. Śledzenie tych warunków umożliwia identyfikację przyczyn powstawania tego rodzaju ryzyka oraz podejmowanie decyzji dotyczących np. polepszenia konkurencyjności banków na rynkach zagranicznych.

Ryzyko transakcyjne występuje wówczas, gdy mamy do czynienia z możliwościami przeprowadzenia transakcji, w ramach których nastąpi zmiana jednej wa-

83