0000034

lejki odciążającej w ustawieniu odwiedzeniowym posiadają one delikatny wyciąg osiowy kończyny.

Dłuższe wyłączenie kończyny z jej funkcji podpórczych niekorzystnie odbija się na mięśniach, prowadząc do ich zaników na skutek bezczynności. Dlatego też przy zmianach chorobowych zlokalizowanych w obrębie goleni (staw rzekomy, przewlekłe zapalenie grożące złamaniem, słaby zrost kostny) lub w obrębie stawu skokowego i stępu (zapalenie stawu, świeżo wygojone złamanie nasady dalszej kości piszczelowej, zmiany zapalne lub pourazowe w obrębie stępu) odciążamy jedynie odcinek poniżej stawu kolanowego, opierając masę ciała w obrębie bliższej nasady kości piszczelowej i przenosząc ją przez tulejkę typu PTB (jak przy protezie goleni), szyny boczne wspornikowe na strzemię wmontowane do buta (ryc. 42). W ten sposób odciążając obwodowy odcinek kości piszczelowej i stęp obciążamy normalnie staw biodrowy i kolanowy oraz zachowujemy pełny zakres ruchów czynnych w tych stawach.

Widzimy więc, że znowu określenie „aparat odciążający" jest pojęciem szerszym i wymaga ściślejszego sprecyzowania przy zamawianiu zaopatrzenia.

Stabilizacja struktur kostno-stawowych ma na celu ochronę stawów dotkniętych procesem zapalnym z wyłączeniem ich z ruchu. Do tego celu służą tulejki, zwane też tutorami, lub półtulejki (łuski) wykonane z tworzyw termoplastycznych lub laminatów żywicy, znoszące ruch w chorym stawie na zasadach obowiązujących w unieruchamianiu kończyny. Tutory stosujemy również jako ochronę świeżego zrostu, w przypadku np. usztywnienia stawu kolanowego. Po zabiegach usztywniających staw biodrowy dla ochrony świeżego zrostu stosuje się aparaty biodrowo-udowe, szynowo-opaskowe lub plastikowe. Dzięki nim możemy zezwolić pacjentowi na wcześniejsze ostrożne obciążanie kończyny bez obawy zagięcia osi stawu kończyny w stosunku do osi tułowia.

Utrwalone zniekształcenia w obrębie stawu biodrowego, kolanowego oraz skokowego nie poddają się działaniu korekcyjnemu szyn i aparat tów oraz wymagają korekcji operacyjnej. Nieduże zagięcie osi kończyny w poszczególnych stawach można skompensować przez czynną zmianę ustawienia kończyny w stawach sąsiednich, tak aby wypadkowa linia obciążania znajdowała się w granicach czworoboku podstawy. Zniekształcenia nie utrwalone, ujawniające się w warunkach statycznych, uwarunkowane są rozluźnieniem zwartości stawu. W przypadku gdy z różnych względów niemożliwa jest rekonstrukcja operacyjna (np. okres wzrostu dziecka), zabezpieczamy staw-za pomocą aparatu. Wadliwe bowiem ustawienie kończyny, np. w stawie skokowym, utrwala się stopniowo, a ponadto wywołuje wtórne wyrównawcze zaburzenie ustawienia stawu kolanowego. Z kolei długotrwałe niesymetryczne obciążanie powierzchni stawowych prowadzi do niesymetrycznego wzrostu nasad i strukturalnego utrwalenia zniekształceń.

Brak zwartości kolana u dorosłych oraz zaistniałych w następstwie urazów przewlekłych stanów wysiękowych wymagają wczesnego zabezpieczenia prawidłowej statyki lub rekonstrukcji operacyjnej. Nieduże zagięcia osi można korygować i zabezpieczać za pomocą aparatów umożliwiających chodzenie z zachowaniem prawidłowej osi kończyny.. Podczas chodzenia aparat przeciwstawia się masie ciała jako głównej sile deformującej. W tych warunkach wartość siły korekcyjnej, przeciwstawiającej się zagięciu osi kończyny, wzrasta wraz z kątem zagięcia. Wielkość siły korekcyjnej, koniecznej do uzyskania pełnej korekcji osi możemy wyrazić wzorem:

F = W x tga

gdzie symbolem F oznaczamy wielkość siły koniecznej do uzyskania korekcji, W — masę ciała, a symbolem a kąt utworzony między linią przechodzącą przez staw biodrowy i skokowy a osią długą kości udowej.

Tak więc przy kącie 5° u osoby ważącej 50 kg siła korekcyjna koślawości lub szpotawości kolana powinna wynosić ok. 4,5 kg (45 N). W tych samych warunkach przy kącie a równym 25° konieczna siła korekcyjna wzrasta do ok. 22 kg (220 N J.

Zrozumiałą jest rzeczą, że wobec tak wielkich sił korekcyjnych ich działanie musimy rozłożyć na jak największej powierzchni. Dlatego też staramy się wykorzystać w konstrukcji długie dźwignie korekcyjne, stosując aparaty i tutory sięgające możliwie daleko od osi stawu. Dla uniknięcia koncentracji nacisku na wolnych krawędziach obwodowych aparatu konieczne jest ścisłe jego dopasowanie do kształtu kończyny po dokonaniu ręcznej korekcji kolana w odciążeniu (dokładny model gipsowy pobieramy w pełnej korekcji ustawienia). Przy budowie aparatów udowo-goleniowych z wolnym stawem kolanowym obok bardzo dokładnego dopasowania do kształtu kończyny konieczne jest równie dokładne wyznaczenie położenia osi stawu kolanowego i zsynchronizowanie z nią osi przegubów stawu kolanowego. Celem tego postępowania jest uniknięcie, a w każdym razie zmniejszenie przesuwania się aparatu na kończynie, mechanicznego ograniczenia ruchów stawu kolanowego oraz ucisków i otarć skóry. Zrozumiałą jest również rzeczą, że przy takim rozkładzie sił — mimo wszelkich ostrożności i zabezpieczeń konstrukcyjnych — łączące się z używaniem aparatu niewygody przewyższają znacznie wartość uzyskiwanej korekcji. Dlatego też przy zagięciach osi kończyny wynoszących ponad 20° warto rozważyć możliwości korekcji operacyjnej. Przeprost kolana spowodowany rozciągnięciem torebki stawowej i wiązadeł wymaga ograniczenia niekorzystnego zakresu ruchów w stopniu zależnym od siły mięśnia czworogłowego uda. Przy dobrej sile tego mięśnia (5 w skali Lovetta) możemy dokonać korekcji ustawienia i ograniczyć nawet pełny wyprost w granicach 5 — 0°. Przy osłabieniu tego mięśnia

69

\