WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE055 I djvu

52 J. FALKOWSKI [164]

tych pierwszych radeł jest przez to charakterystyczna, że posiadają one rylec i wygięty grządziel. Ponieważ jednak obszar ten jest jednym z najstarszych, który sam stworzył względnie zapoznał się z kulturą rolniczą, datę powstania narzędzi rolniczych pociągowych należy cofnąć znacznie wstecz. Temsamem można śmiało przypuścić, że kształt tych pierwszych narzędzi, których nie znamy, był inny, a mianowicie rylec nie występował w połączeniu z wygiętym, tylko prostym grządzielem. Wygięcie się grządziela z czasem, powstało prawdopodobnie pod wpływem dążności do ulepszenia narzędzia. Pierwotne radła rylcowe jak widać to n. p. na rysunkach skalnych z Europy, posiadają rylec z lemieszem umieszczony pod kątem prawie prostym w stosunku do ziemi.

Aby uzyskać większą wydajność i równiejsze wzruszanie ziemi, lemiesz musi być umieszczony bardziej płasko. W ulepszonych rad-łach rylcowych posiadamy też rylec z lemieszem znacznie pochylony wprzód, podczas gdy rękojeść, tworząca często jedną z nim całość, odchyliła się wstecz, lub też odłączyła się od rylca, jeżeli tworzyła z nim jedną całość i pozostała nadal umieszczona pod kątem prostym do grządziela (ryc. 29 a). W radłach babilońskich bardziej płaskie umieszczenie lemiesza w stosunku do ziemi, uzyskano w ten sposób, że wygięto grządziel (ryc. 29 b), wskutek czego rylec z lemieszem przybrał położenie bardziej poziome, rękojeście zaś odłączyły się od grządziela i zostały przymocowane do rylca.

Dalszy rozwój poszedł w tym kierunku, że wskutek dalszego wygięcia się grządziela, rylec wraz z lemieszem spoczął cały na ziemi, zaś rękojeście pozostały nadal w tem samem położeniu, będąc nadal związane swojemi końcami z rylcem tworzącym już płóz. Pośrednie związanie grządziela z rękojeściam w radłach babilońskich i assyryj.kich pochodzi stąd, że w środku wstawiony jest przyrząd do siania przymocowany z jednej strony do grządziela, z drugiej do rękojeści. Radła przedstawione na ryc. 24 posiadają wygięty grządziel, a rylec jest jeszcze pod kątem skierowany do ziemi, zaś ryc. 25 przedstawia radła, w których rylec spoczął już na ziemi tworząc płóz. Radło przedstawione jako symbol boski w bardzo wystylizowanej formie (ryc. 25 b), pochodzące z pałacu w Dur Sar-gon, posiada jakby trzy rękojeście. Prawdopodobnie jest to stylizowane przedstawienie dwóch rękojeści i rylca, który był odrębną częścią. Słupek w środku przedstawia przyrząd do siania. W radie

http://rcin.org.pl