WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE061 I djvu

58 J. FALKOWSKI [170]

rzeczy: 1) zrozumienie zjawiania się pewnych odosobnionych form w miejscach, gdzie zdawałoby się, że nie mogą się znaleść; 2) zrozumienie bez specyalnego wykazywania, starej wspólnoty, ciągnącej się poprzez kontynenty. Wspólnota ta występuje często i w najniższych i wyższych formach do dnia dzisiejszego co przy ogromnym konserwatyzmie, charakteryzującym kulturę materyalną a spe-cyalnie narzędzia rolnicze, nie jest niczem dziwnem.

Jako zwierzę pociągowe przy narzędziach rolniczych, od samego początku występuje bydło domowe, wół. Wyjątkowo spotkać można osły lub muły. W czasach dzisiejszych muły i osły używane są na południu Europy. Konie przedewszystkiem w Europie środkowej, gdzie zaczęto je najwcześniej używać do zaprzęgu, a także częściowo na południu, zachodzie i wschodzie. Pomijając zaprząg fabrycznych lub półfabrycznych wyrobów, który z zasady prawie jest koński, na całym prawie obszarze Europy, zwłaszcza przy narzędziach starszych, jako zwierzę pociągowe, występuje wół. Używany jest na południu, zachodzie i częściowo do dziś w Europie środkowej. Na wschodzie, w pasie stepowym, prawie wyłącznie używany jest wół. Ku północy zasiąg wołu idzie mniej więcej Dnieprem, przechodząc w okolicach Wilna i południowej części Litwy. Na linii tej występuje niejako zagęszczenie się zaprzęgu wolego, co w ścisłym związku pozostaje ze specyalnem narzędziem rolniczem tu używa-nem. Za tą linią zaprząg woli występuje częściowo n. p. w Estonii, ustępuje on jednak na całej północy zaprzęgowi końskiemu. Zaprząg ten zajmuje całą północną Rosyę, część północną wojew. wileńskiego i Litwy. Łotwy, Estonii i Skandynawii. Na tym obszarze występujący zaprząg konny, nie ma wspólnego pochodzenia z zaprzęgiem konnym środkowo europejskim. Pewna łączność występuje jedynie na obszarze Skandynawii. Zaprząg konny, a ściślej jednokonny, występujący w północnej Europie, pozostaje w ścisłym związku z narzędziem rolniczem tam używanem, do którego omówienia przystąpimy w następnych rozdziałach.

Część druga.

I.

Radła rylcowe.

W części poprzedniej zajmowaliśmy się najstarszemi narzędziami rolniczemi z zaprzęgiem zwierzęcym, radłami typu rylcowego

http://rcin.org.pl