0000039 3

76 Rehabilitacja kardiologiczna

nież nauka kaszlania, wykrztuszania. Wszystkie te czynności, dobrze wyuczone przed zabiegiem będą bardzo potrzebne dziecku po operacji, kiedy zacznie się zbierać zapalna wydzielina w oskrzelach, co u dziecka słabo reagującego i niedostatecznie współpracującego z personelem sali pooperacyjnej łatwo doprowadza do niedodmy, zapalenia płuc i wysięków w jamie opłucnej. Rehabilitacja dzieci po zabiegach polega więc w pierwszym rzędzie na głębokich oddechach, częstych zmianach pozycji ciała oraz kaszlaniu i wykrztuszaniu dość gęsiej wydzieliny. U dzieci ze znaczną ilością tej wydzieliny dobre wyniki daje dość silne i energiczne oklepywanie klatki piersiowej, wykonywane co godzinę w przeciągu całej doby. Po ciężkich zabiegach z zastosowaniem krążenia po-zaustrojowego konieczne jest ponadto codzienne mycie całego ciała z oklepy-waniem i masażem gąbką dla pobudzenia krążenia obwodowego. Większość tych zabiegów powinna robić ta sama osoba, która ćwiczyła dziecko przed operacją.

W okresie rekonwalescencji, pomimo żywej bolesności, zasadnicze znaczenie ma oddychanie płucem po stronie operowanej, co można osiągnąć przez układanie chorego na zdrowym boku, pod który podkłada się niewielki wałeczek. Pełne rozprężanie płuca podtrzymuje się przez ćwiczenia oddechowe polegające na wydechu pod wzmożonym ciśnieniem. Można to osiągnąć przez przepompowywanie za pomocą silnego wydechu płynu z jednej do drugiej butelki lub podtrzymywanie opadających kłaczków waty za pomocą silnego dmuchania. Gimnastyka pasa barkowego jest również bardzo potrzebna, gdyż wiele dzieci reaguje obronnym skrzywieniem kręgosłupa, co nieco zmniejsza bo-lesność oddechową po stronie operowanej. Przeoczenie tego faktu i poniechanie ćwiczeń redresyjnych może spowodować utrwalenie się tego odruchu i powstanie trwałej wady postawy. Wszystkie te ćwiczenia powinny być wykonywane bardzo ostrożnie, z przyjacielskim uśmiechem, dużą życzliwością i najlepiej w formie zabawy. Odnosi się to przede wszystkim do pierwszych dni po zabiegu, kiedy dzieci są jeszcze bardzo nieszczęśliwe i obolałe, a niektóre z bezwzględnie koniecznych ćwiczeń są dość bolesne.

Wczesna rehabilitacja pooperacyjna, typu sanatoryjnego, może być stosowana od trzeciego tygodnia po zabiegu, jeżeli tylko odpowiedni zakład znajduje się w odległości nie większej niż 1 godzina jazdy karetką. Dla ośrodka warszawskiego taką rolę spełnia sanatorium w Konstancinie. Chodzi tutaj głównie o stworzenie bardzo dobrych warunków klimatycznych z rehabilitacją i ścisłą opieką lekarską dla trzech kategorii chorych: a) z pooperacyjnymi powikłaniami, które nie pozwalają na wypisanie do domu, ale wymagają rehabilitacji w pobliżu ośrodka, do którego w razie dalszych powikłań mogą powrócić w ciągu godziny, b) po zabiegach wstępnych w oczekiwaniu na następny etap leczenia chirurgicznego oraz c) oczekujących na zabieg, odłożony na kilka tygodni, które należy jeszcze wykorzystać dla poprawienia stanu ogólnego dziecka. Celem takiego postępowania jest usuwanie ujemnych następstw torakotomii. leczenie różnych drobniejszych powikłań oraz dalsza ogólna rehabilitacja fizyczna i psychiczna, umożliwiająca po kilku tygodniach powrót do domu i podjęcie normalnej nauki w szkole. Dla dzieci prawidłowo rozwiniętych i bez wad postawy, u których udało się bez powikłań przeprowadzić całkowitą korekcję w-ady serca, będzie to już ostatni etap rehabilitacji sanatoryjnej. lak ustawiona współpraca ośrodka kardiochirurgicznego z pobliskim ośrodkiem rehabilitacji dziecięcej jest z wielu względów korzystniejsza niż trzymanie dzieci na oddziałach rehabilitacyjnych w tym samym szpitalu, gdzie nie mają tej sw-obody i warunków- dla psychicznego odprężenia się, co jest jednym z głównym warunków pełnej rehabilitacji. Przewożenie takich dzieci do Polanicy ze względu na dużą odległość i niezupełnie jeszcze dobry stan zdrowia, jest niemożliwe, również umieszczenie na letnich koloniach lub oddanie do domu pod opiekę rodziców byłoby ryzykowne.

Odległa rehabilitacja pooperacyjna jest zwykle przeprowadzana dopiero w kiika miesięcy po zabiegu, w specjalnych sanatoriach, kiedy stan układu krążenia uległ wyraźnej poprawie, rodzice zdążyli już nacieszyć się udanym zabiegiem i powrotem dziecka do domu, ale opóźnienia rozwojowe i wtórne następstwa istniejącej od urodzenia wady serca stają się nawet bardziej widoczne po odzyskaniu pełnej wydolności wysiłkowej. Jednorazowy lub kilkakrotny pobyt w sanatorium ma więc na celu wyrównanie wszystkich opóźnień rozwojowych i przygotowanie do normalnego życia przez pełną rehabilitację fizyczną, psychiczną i socjalną. Różnorodne formy tej wielokierunkowej rehabilitacji nie są jeszcze ostatecznie opracowane, ale 11-letnie doświadczenie sanatorium w Polanicy można uznać za wzór i podstawę do dyskusji. Po uzyskaniu wyleczenia lub znacznej poprawy w zakresie układu krążenia można już prowadzić pełną rehabilitację w zakresie lekarskim, wychowawczym i szkolnym, wykorzystując pełne zalety podgórskiego klimatu, naturalny optymizm dziecięcy oraz zdobycze psychologii. Postępowanie lekarskie obejmuje ogólny nadzór zdrowotny, koordynację trzech głównych kierunków postępowania oraz kontrolę układu krążenia podczas intensywnej rehabilitacji ruchowej. Specjalną uwagę należy zwrócić na powikłania pooperacyjne: zrosty opłucnej, gorszą ruchomość oddechową klatki piersiowej po stronie operowanej oraz skrzywienia kręgosłupa, jak również na niewyrównane jeszcze opóźnienia rozwojowe i deformacje z okresu przedoperacyjnego. Dziecko powinno rozpocząć pobyt od grupy najsłabszej i możliwie szybko awansować do grupy najsilniejszej, gdzie są już przewidziane intensywne gry, sporty i wycieczki turystyczno-krajoznawcze. Rodzaj ćwiczeń gimnastycznych trzeba ułożyć indywidualnie dla każdego dziecka, chociaż najczęściej będzie chodziło o wzmocnienie pasa barkowego, mięśni oddechowych i słabo rozwiniętych mięśni kończyn górnych. Kończyny dolne i mięśnie brzucha znacznie mniej wykazują objawy słabszego rozwoju. Układ ćwiczeń stosowanych w Polanicy był już kilkakrotnie demonstrowany i w zasadzie niewiele się on różni od zestawu opublikowanego przez współpracowników prof. Falkiewicza z sanatorium w Kudowie Zdroju. Prawidłowo ustawione postępowanie wychowawcze ma bardzo duże znaczenie dla rehabilitacji psychicznej i socjalnej. Z zachowaniem pełnej życzliwości i pogodnego nastroju trzeba szybko przygotować powracające do zdrowia dziecko do pełnego życia w gronie swoich rówieśników. Jeżeli zespół wychowawców potrafi stworzyć odpowiednią atmosferę, to adaptacja następuje bardzo szybko, a dzieci są pogodne, wesołe i często nawet zbyt ruchliwe i zaczepne, jak gdyby chciały sobie od razu powetować cały okres przedoperacyjnych ograniczeń. Znacznie więcej pracy trzeba włożyć w rehabilitację dzieci, które uzyskały tylko częściową poprawę stanu układu krążenia i trzeba je przygotować do ograniczonego trybu życia i wyboru odpowiedniego dla zdrowia zawodu, który w przyszłości pozwoliłby na samodzielne życie bez pomocy społeczeństwa. Do tego celu służy cały zespół zajęć pozaszkolnych w dowolnie wybranych przez dziecko kółkach zajęciowych, które pozwalają na ujawnienie i rozwijanie specjalnych uzdolnień manualnych, często o wyraźnie artystycznym zabarwieniu. Są to niewątpliwie uzdolnienia rekompensacyjne, wywołane siedzącym trybem życia, wpływem domowego otoczenia, środków masowego przekazu oraz większej liczby przeczytanych książek. Podobne działanie po-