0000035 4

68 Rehabilitacja kardiologiczna

rehabilitacyjne w postaci masaży, gimnastyki, kąpieli oraz psychoterapii, w połączeniu z niewielkimi zabiegami kosmetycznymi może dać bardzo dobre wyniki.

Wypada jeszcze kilka słów wspomnieć o tak zwanym urojonym kalectwie sercowym. Błędne rozpoznanie wady lub innego uszkodzenia serca u dziecka neuropatycznego może doprowadzić przy konsekwentnym ograniczaniu wysiłków w domu i w szkole do ociężałości, otyłości, opóźnienia rozwoju fizycznego i kompleksu niższej wartości. Według ostatnio ogłoszonych badań, przeprowadzonych pod kierunkiem Landtmana w Helsinkach, stopień przeżywania przez dziecko i jego otoczenie nie istniejącej w rzeczywistości choroby jest podobny, lub czasami nawet większy, niż przy rzeczywistym uszkodzeniu układu krążenia. Jest to najczęściej zsumowany wynik okresowo przeżywanej przez wszystkie dzieci obawy przed śmiercią, uczuciowego lub histerycznego nastawienia oraz bierności i rezygnacji wobec autorytatywnych nakazów otoczenia. Dziecko takie powinno być bardzo dokładnie przebadane dla ostatecznego ustalenia stanu faktycznego, a następnie poddane rehabilitacji w sanatorium, gdzie może być szybko przesunięte do najsilniejszej grupy. Wyjazd do sanatorium jest potrzebny ze względu na konieczność oderwania na ten okres od negatywnie oddziaływającego środowiska oraz dla odzyskania wiary we własne siły przy bardzo korzystnym porównywaniu swojej wydolności wysiłkowej z wyraźnie ograniczoną wydolnością dzieci naprawdę chorych. Jest to niewątpliwie nowy rodzaj choroby cywilizacyjnej, gdzie dziecko staje się mimowolną ofiarą dysproporcji pomiędzy szerokim rozpowszechnianiem zagadnień kardiochirurgicznych przez środki masowego przekazu i niedostateczną znajomością nowoczesnych problemów kardiologii dziecięcej wśród lekarzy domowych i szkolnych.

Jak wynika z tego krótkiego zestawienia, uszkodzenie układu krążenia przed zakończeniem okresu rozwojowego wywołuje cały łańcuch wtórnych nieprawidłowości i nowych problemów, których dokładna znajomość jest konieczna dla dobrej organizacji wieloetapowego leczenia, prowadzonego latami przez wielu różnych specjalistów', do niedawna rzadko ze sobą współpracujących.

Uszkodzenia układu krążenia u dzieci, wymagające postępowania rehabilitacyjnego, można podzielić na 3 zasadnicze grupy:

1.    Wady wrodzone serca z różnego rodzaju opóźnieniami i deformacjami, ze zmniejszeniem wydolności wysiłkowej. Przygotowanie do leczenia operacyjnego oraz rehabilitacja po zabiegach kardiochirurgicznych z uwzględnieniem ujemnych następstw torakotomii i powikłań pooperacyjnych.

2.    Wady serca nabyte po reumatycznym lub bakteryjnym zapaleniu w^fsier-dzia łącznie z ewentualnym przygotowaniem do leczenia operacyjnego oraz rehabilitacji pozabiegowej.

3.    Wszystkie pozostałe uszkodzenia układu krążenia jak: zapalenia osierdzia różnego typu (również stany po chirurgicznym leczeniu zaciskającego zapalenia osierdzia) miokardiopatie pierwotne oraz o różnej etiologii stany po zapaleniu mięśnia serca, ciężkie zaburzenia rytmu, wymagające stałej opieki lekarskiej, nerwice układu krążenia wraz z urojonym kalectwem sercowym oraz choroby naczyń obwodowych.

Liczba dzieci obarczonych kalectwem sercowym i wymagających stosowania różnych form postępowania rehabilitacyjnego może być obliczona w przybliżeniu na podstawde przesłanek statystycznych.

W grupie wad wrodzonych serca zapadalność płodowo wynosi około 0,9°/« noworodków żywo urodzonych. Wobec bardzo dużej śmiertelności w pierwszych latach, w okresie przedszkolnym pozostaje przy życiu zaledwde około

0,15% licząc w stosunku do całej populacji dziecięcej. Aktualnie obserwuje się wyraźny wzrost wykrywalności, zmniejszenie się liczby zgonów i zwiększenie liczby dzieci wyleczonych częściowo, wymagających długotrwałego postępowania rehabilitacyjnego. W grupie nabytych wad serca, głównie pochodzenia reumatycznego, chorobowość aktualna według danych z Instytutu Reumatologii wynosi około 4% całej populacji dziecięcej, z czego piąta część wychodzi ze szpitali z trwałymi uszkodzeniami w zakresie układu krążenia. Jeżeli odliczy się jeszcze dzieci zmarłe w trakcie leczenia, to do rehabilitacji pozostaje około 0,6°'o całej populacji dziecięcej. Aktualnie obserwuje się wyraźny spadek zachorowalności, zmniejszenie się śmiertelności, wydłużenie czasu średniego przeżycia oraz wzrost globalnej liczby dzieci z niewielkimi uszkodzeniami układu krążenia.

W trzeciej grupie, zawierającej wszystkie pozostałe rodzaje uszkodzeń układu krążenia, brak danych statystycznych bardzo utrudnia ustalenie przybliżonej liczby dzieci wymagających postępowania rehabilitacyjnego. Na podstawie pośrednich przeliczeń z liczby dzieci hospitalizowanych można przyjąć, że wynosi ona około 0,05% całej populacji. Całkowita więc liczba dzieci i młodzieży wymagająca postępowania rehabilitacyjnego od 3 do 15 roku życia wynosi w przybliżeniu 70 000—80 000, z czego około połowa wymaga okresowego leczenia w sanatorium. Jest to liczba duża i dla ratowania tych dzieci od częściowego lub zupełnego inwalidztwa należałoby zorganizować sieć specjalnych placówek rehabilitacyjnych oraz rozszerzyć zakres istniejących już ośrodków rehabilitacji narządu ruchu.

Potrzeby postępowania rehabilitacyjnego u dzieci z uszkodzeniem układu krążenia, stosowanego od przeszło 15 lat z dużym dla nich pożytkiem, nie potrzeba już dziś udowadniać. Można natomiast dyskutować nad taktyką postępowania, nowymi formami organizacyjnymi, efektywnością stosowanych metod i naukowymi metodami oceny ich skuteczności. Podstawowe przesłanki postępowania rehabilitacyjnego u tych dzieci można najogólniej sformułować w następujący sposób:

1.    Końcowym celem postępowania rehabilitacyjnego u dzieci z uszkodzonym układem krążenia jest uzyskanie pełnego lub częściowego powrotu do zdrowia, ewentualnie tylko poprawienie kondycji w ścisłym związku z nowoczesnym postępowaniem chirurgicznym lub nabytymi uszkodzeniami układu krążenia nie podlegającymi chirurgicznemu leczeniu.

2.    Przedmiotem postępowania rehabilitacyjnego są przede wszystkim wtórne następstwa różnych opóźnień rozwojowych i deformacji, ujemne następstwa torakotomii i inne rzadkie powikłania pooperacyjne.

3.    Dla osiągnięcia optymalnego efektu końcowego muszą być szeroko wykorzystane wszystkie dostępne środki natury fizycznej, chirurgicznej, farmakologicznej, psychologicznej, pedagogicznej i socjologicznej, stosowane z podziałem na etapy, aż do uzyskania pełnych kwalifikacji w odpowiednio wybranym zawodzie.

Taktyka postępowania i metody rehabilitacji dzieci w zależności od rodzaju uszkodzenia układu krążenia

Stosunkowo prosty i dostępny sposób postępowania stosuje się u dzieci grupy I, u których serce lub naczynia krwionośne zostały jednorazowo uszkodzone w przebiegu różnych infekcji, posocznicy, zatruć, gwałtownych odczynów aler-