0043 2

Demokracja i autorytaryzm we współczesnym swiecie

dopóty nadzieja na ukształtowanie i okrzepnięcie demokratycznych rządów nie jest całkiem bezpodstawna.

5. Autorytaryzm nieskonsolidowany

Brak rywalizacyjnych wyborów, oznaczający pozbawienie obywateli wpływu na to, kto sprawuje władzę, oraz zapewnienie dostępu do stanowisk publicznych tylko osobom cieszącym się zaufaniem przywódcy politycznego lub grupy rządzącej - to klasyczne właściwości autorytaryzmu: systemu politycznego opartego na braku odpowiedzialności politycznej władzy przed obywatelami i na blokowaniu przed dłuższy czas możliwości ukształtowania się politycznej konkurencji. Skuteczność działań w tym zakresie może stanowić kryterium podziału autorytaryzmu na jego odmianę ułomną i skonsolidowaną. W obu formach wystąpią jednak charakterystyczne cechy wspólne, o których była już mowa: wysoki poziom koncentracji władzy (najczęściej, choć nie tylko, w rękach jednostki), brak rywalizacyjnego systemu partyjnego oznaczający dominację jednej partii (ruchu politycznego), skanalizowanie aktywności politycznej obywateli w ramach partii dominującej, autonomia aparatu represji (zwłaszcza tajnej policji, tropiącej rzeczywistych bądź wyimaginowanych wrogów ustroju) oraz nagminne i nierzadko drastyczne praktyki łamania praw człowieka. Charakterystycznym i dobrze widocznym na zewnątrz przejawem autorytaryzmu jest pozbawienie politycznego znaczenia instytucji parlamentu, który staje się ciałem legitymizującym decyzje podjęte poza nim (w języku angielskim przyjęła się nazwa rubber-stamp parliaments). Dla niektórych autorów jest to zresztą czynnik przesądzający o autorytarnym kształcie rządów. Za F. Ryszką możemy przytoczyć charakterystyczną definicję E. Noltego z 1962 r., utożsamiającą autorytaryzm z każdą formą ustrojową, „w której przyznaje się wyższą pozycję innemu składnikowi władzy naczelnej niż parlament”. Choć polski politolog pogląd ten zakwestionował, to jednak sam wskazał na liczne przykłady, które taką definicję uzasadniają. Dodajmy w tym miejscu również, że w pewnej grupie współczesnych państw możemy zetknąć się z długotrwałą lub czasową rezygnacją w ogóle z instytucji wyborów powszechnych, niezależnie od tego, czy mają one rywałizacyjny, czy pozorny charakter. W 2000 r. zarejestrowano 24 takie kraje, a wśród nich m.in.: Afganistan, Angolę, Białoruś, Birmę, oba państwa kongijskie, Libię, Pakistan, Rwandę oraz absolutne monarchie bliskowschodnie.

Autorytaryzm, który nazywamy w niniejszej pracy nieskonsolidowanym lub ułomnym, to taki, w którym - na skutek zaplanowanej „nieszczelności” systemu, nieza-