0072

Systemy polityczne współczesnego świata

Można sformułować hipotezę, iż możliwość stosowania przez partie polityczne strategii patronażu „biurokratycznego” wynika przede wszystkim „dostępności” struktur administracyjnych. W młodych demokracjach czy też ogólniej, w nowo powstających systemach politycznych, konieczność stworzenia funkcjonalnej administracji publicznej albo przeobrażenia już istniejących struktur traktowana jest jako jeden z warunków sukcesu zmiany politycznej. Z reguły etapem wstępnym tego procesu jest wymiana urzędników i zastąpienie ich personelem lojalnym wobec politycznego dysponenta odpowiedzialnego za zmiany polityczne. Jeżeli więc przeobrażenia polityczne silnie zostają powiązane z transformacją układów biurokratycznych czy też z tworzeniem nowych struktur, to dynamika tego procesu sprzyja stosowaniu strategii klientelistycznych. Tam natomiast, gdzie istnieje silna biurokracja, stanowiąca zasadniczy impuls dla zmiany politycznej i będąca jakby jej dysponentem i kreatorem, strategie tego rodzaju mogą być stosowane przez partie polityczne tylko w ograniczonym zakresie. Uwikłanie się partii politycznych w tworzenie struktur powiązań klientelistycznych, zwłaszcza na poziomie biurokratycznym, nie zawsze wychodzi im na zdrowie. Jak już sygnalizowaliśmy, w latach 60. w wielu krajach afrykańskich (dotyczy to również sytuacji w niektórych krajach azjatyckich tuż po uzyskaniu niepodległości) ukształtowało się tzw. administracyjne państwo, co niejednokrotnie oznaczało, iż struktury administracyjne stały się zasadniczym czynnikiem przemian politycznych kosztem samych partii politycznych (np. w Kenii, Tanzanii czy Zambii). W ten sposób pierwotna strategia partii stała się niejednokrotnie źródłem jej słabości, a nawet przyczyną eliminacji z procesu przemian społecznych (przykładem może być Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości - UNIP w Zambii).

Postaramy się teraz przedstawić niektóre z funkcji wypełnianych przez partie polityczne, choć należy z całym naciskiem zaznaczyć, że ujawnienie się ich w działalności poszczególnych ugrupowań politycznych należy traktować jako fenomen sytuacyjny. W zależności od układu społeczno-politycznego, w jakim partii przyszło działać, może ona akcentować znaczenie jednych funkcji kosztem innych i stosownie do tego promować określoną konfigurację strategii politycznych. Chodzi nam przede wszystkim o funkcje:

a)    artykulacji i agregacji interesów społecznych,

b)    rekrutowania i formowania elity politycznej,

c)    rządzenia i formułowania celów polityki państwa,

d)    organizacyjnego przetrwania.

68