022 2

wane są popioły lotne z węgli kamiennych. Popioły te charakteryzują się dość stabilnym składem chemicznym: Si0₂ - 45+57%, AI2O3 - 18+23%, Fe₂C>3 - 5+12%, CaO - 1+4%, MgO - 1+2%, SO3 - 0,5+2,5%', Na₂0 - 0,2+2%, K₂0 - 1+2,5%. Znaczne różnice w składzie chemicznym zaznaczają się wśród popiołów lotnych z węgli brunatnych. Popioły te zawierają zazwyczaj duże ilości CaO (wyjątek stanowią popioły turoszowskie, które z kolei wzbogacone są w A1₂0₃). Popioły składają się głównie ze szkła krzemowo-glinowego, stanowiącego niekiedy nawet 90% masy popiołu. Poza szkłem, w popiołach występują: mullit, kwarc, tlenek wapnia i, w znacznie mniejszych ilościach: hematyt, peryklaz i magnetyt oraz niespalone części substancji węglowej.

Norma PN-EN 197-1 wyróżnia:

-    popiół lotny krzemionkowy, będący bardzo drobnym pyłem, złożonym głównie z kulistych, częściowo stopionych cząstek o właściwościach pucolanowych, składających się z reaktywnego Si0₂ i A1₂0₃ oraz niewielkich ilości Fe20₃;

-    popiół lotny wapienny, który jest bardzo drobnym pyłem o właściwościach hydraulicznych i pucolanowych, składającym się z reaktywnych tlenków CaO, Si0₂ i Al₂03 oraz niewielkich ilości Fe₂0₃ i innych związków.

W stosunku do popiołu lotnego krzemionkowego stawiane są następujące wymagania:

-    udział reaktywnego CaO powinien być mniejszy od 10%>;

-    zawartość wolnego CaO <1,0% (jeżeli zawartość CaO_w wynosi od 1,0+2,5%, popiół można zastosować, należy jednak zbadać stałość objętości mieszaniny 30% masy popiołu i 70% masy cementu CEM I, a wynik badania w próbie metodą pierścienia Le Chateliera nie może przekroczyć 10 mm);

-    straty prażenia (niespalony węgiel) <5,0% (jeśli straty prażenia wynoszą 5+7%, popiół może być wykorzystany jako składnik cementu, należy jednak sprawdzić trwałość i mrozoodporność zapraw normowych i betonów wykonanych na cemencie z dodatkiem tego popiołu).

Popiół lotny wapienny powinien spełniać następujące wymagania:

-    udział reaktywnego CaO >10,0%;

-    zawartość reaktywnego Si0₂ >25,0% (jeśli udział reaktywnego CaO mieści się w zakresie 10+15%);

-    straty prażenia (niespalonego węgla) <5,0% (jeżeli straty prażenia mieszczą się w zakresie 5+7%, popiół może być wykorzystany, lecz wówczas należy wykonać badania dodatkowe, analogiczne jak w przypadku popiołu lotnego krzemionkowego).

Jeżeli zawartość reaktywnego CaO jest wyższa lub równa 15%, wówczas zaprawa normowa przygotowana na tym popiele powinna wykazywać wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach dojrzewania nie niższą niż 10 MPa, a zaczyn cementowy o właściwej konsystencji, przygotowany z mieszaniny 30% masy zmielonego popiołu i 70% cementu CEM I, powinien wykazywać stałość objętości <10 mm w próbie na pierścieniu Le Chateliera.

Pył krzemionkowy

Pył krzemionkowy jest produktem ubocznym, powstającym w procesie wytwarzania żelazokrzemu lub innych stopów krzemometalicznych w piecach łukowych. Podstawowym składnikiem pyłu krzemionkowego jest bezpostaciowy Si0₂, którego zawartość przekracza

29