Gennep Obrz�dy przej�cia5

ochroną itfkM; spaleniom mlłkw/ł l pogrzebaniem popiołów (dookoia nicą m się kamienny krąp) Wszystko to trwa kilka miesięcy. Zmarli idą & w** - podziemnego kraju, w którym zwie się ich Amatolaml. Droga do Amnoo^,¹ ni się w zależności od klanów. Jest też najeżona przeszkodami. Jir z wiszącego mostu do rzeki. Na jej brzegu żyją przez jakiś Kas wotoc^j! osobników z różnych plemion Do Amnodru Idą także bawoły, Amstolowie chodzą Kiedy ich nogi zedrą się aż do kolan* wracają na ziemię¹.

U Osbaków 2 Obdorska® po śmierci jednego z domowników ogatecasą dom ze wszystkiego, co nie należało do niego. Zmarłego ubiera się i wkłada & czółna. Szaman pyta go, dlaczego stracił życie. Potem nieboszczyka przenow s>ę do miejsca pochówku jego klanu. Żałobnicy kładą czółno na zamarzniętą ziemi tak, by nogi zmarłego byty skierowane na północ, a wokół układają rzeczy, których może potrzebować na tamtym świacie. W tym samym miejscu urządzają uroczysty posiłek pożegnalny, w którym zmarły bierze jakoby udział. Potom wszyscy odchodzą. Krewne nieboszczyka robią podobną do niego taftę, ufa. ją ją. myją i karmią codziennie przez dwa l pól roku [jeśli osobą zmartą była ko Weta. to tylko przez dwa lata'⁰), a następnie składają na groble.

Żałoba po mężczyźnie trwa pięć miesięcy, po kobiecie cztery. Nieboszczycy pokonują długą i krętą drogę na północ - do krainy zmarłych. Jest tam ciemno i zimno'' Podróż trwa tak długo, jak długo przechowuje się lalkę. Mamy węc tu do czynienia z rytuałami predminalnymi, okresem przejściowym, a w końcu z właściwym pochówkiem, który odbywa się wtedy, gdy zmarły dotrze do miejsca ostatecznego przeznaczenia. Ostiacy z północy sytuują krainę zmarłych,u ujścia Obu do Oceanu Arktyeznęgo*. Jest oświetlona jedyniB promieniami księży-

•Zob.WWumHałse Rnws Rtvm, The Toćas, London 1906, s. 33M04, Opisy Ub; rzędów znajdziemy także w pracy Edgara Thurstona Ethnographic Notes In SodBm b <ft. Madras 1906.1.145-146.172-184.

"Zostewwm tę nazwę, choć Ostiacy z Obdorska są tak naprawdę masz&Kwf prawdziwych Ostśaków i Samojedow. zob Amoki van Gennop, Ongw er Imms norr de peopte -Ostek-. .Katoii Szemle" 1902. t 2. s. 13-22

'* Zoo Nikołaj L Oondattl. Siedy lazyoostwn u Inoroócew SlświofoZepadnol tt. Moikwt 1866, s 43. Autor twtordzł, że tatkę przochowujo się przez sześć rrtiasęcy. <MA zmarły byt mężczyzną, wdowa typu i taftą, Jak twterda Sierafim K Patkanew (Pdłfr adł-Oeęakwi, 11. St Petersburg 1897. a. 146). u Osliakow znad Irtyszu funkcję Mb pot jęta 084 poduszki jasiek oraz Wefóna zwartego.

” Zob Wiktor W Barttonlew. PogriabaUtyje obyczW OWorsWcfi OsUdatow. .Sztóji 8tenna* 1906,15. • 487-492; Nikołaj L Gondetil, Słody fazyczasfwa u foorofleflw, s 44 ■ Nie uardzo rozumiem. dtaczsoo Oondattl (a za mm Patkanow zob 0*6 ktyscfr Oaęakan, v 146) twierdzi następnie, ża swrai ten jest Światem .podziemnym*, tymczasem )M to tacza) >wai podmorski' Nw ulega wszelako wątptiwofcl zonawternniaWop' Ww \ Oiaakćw mwty w tym względzie wtfyw elemamy chrzaeataftskie (cMAbat. p«ldo.nę-tśptMMnM

nn świata togo prowadzą trzy drogi łącząca a* o waj*** Jadna z mch j«0 0 -oc* dla zabójców, topielców i różnego rodzaju samobójców, druga grzeszników, a trzecia dla tych. którzy wiedli godne żyda. Owacy JL Irtyszu wierzą natomiast, ża kraina zmarłych leży w niebie. Jeet to cudów do którego można się dostać po drabinach (od atu- do trzyatumatro-![on)iUD wspinając się po laóoucho. Jak głoszą starodawne legendy¹¹, tą samą oogowle. święte niedźwiedzie (być może totemy)'⁴ i zmarli schodzą ma-poyna złemlę. Wydaje mi się. że istnieje ścisły związek między okresem prze-_:!ttvywafl& lalek a czasem podróży, którą zmarły musi odbyć na tamten świat.

Doskonałym przykładem kombinacji znanych obrzędów ochronnych oraz Muotów przejścia stanowią ceremonie żałobne indyjskich Kotów¹³. Sekwencja panina wygląda tu następująco. (1) nieboszczyka kładzie się natychmiast na 3T’.i .by dusza łatwiej znalazła drogę do znajdujące) się pod ziemią krainy rmsrtych’; (2) trupa myje się i maluje na żółto, co ma odegnać demony, które ncgłyby duszy stawać na drodze; (3) w tym samym celu (to znaczy odstraszeni demonów) krewne i sąsiadki wszczynają straszliwy lament; (4) ciało układa Ń na bambusowym rusztowaniu stopami do przodu, by dusza nie odnalazła drogi powrotnej do chaty; z tego powodu orszak żałobników idzie okrężną drogą i bardzo kluczy. (5) w orszaku nie mogą iść dzieci ani dziewczęta; kobiety ta-mertują, mężczyźni idą w ciszy; (6) każdy mężczyzna niesie kawałek suchego żcwna. który rzuci na stos; (7) na stosie umieszcza się narzędzia charakterystyczne dla danej płci. sypie ryż. a w usta zmarłego wkłada placek ryżowy i mowę. któro mają mu pomóc w podróży; dusza bowiem zachowuje .cień ciała': |8> kobiety opuszczają orszak żałobny i stos zaczyna płonąć¹*; (9) mężczyźni tberają prochy, wkładają do urny. która zostaje zaniesiona do domu zmarłego ijb zawieszona na specjalnym slupie; (10) na drodze rozsypuje się ryż. a przed domem zmarłego kładzie pożywienie; jeśli bowiem mimo wszystkich środków zapobiegawczych powróci do siebie, będzie miał co jeść. nie czyniąc nikomu śkody; (11) wszystkie naczynia używane przez zmarłego za życia, jako nieczyste, wynosi się daleko poza dom (uważa się. że zmarły mógł się w nich ukryć); (12) dom zostaje oczyszczony poprzez specjalną konsekrowaną ucztę; (13) po jakimś czasie następuje ceremonia .zaręczyn" łub .połączenia zmarłego

’• Zob. moja streszczenie monografii Nikołaja N. Charuzłna (Lb semreni par lours Bi * ouśb da 1'ours chta los Osiłek et tes Vogoaf) zamieszczone w .Rovue de 1'Nsroire des

'Wglons' 1800.140.

**Zob. S>eiótlm K. PetkBnow, 0/0 Irlytch-Ostfokon. s. 146.

•* zob Ferdłnand Halin, EłntOhning In des Gedsr der KoWfisstón. GOtersiołi 1007. S; 82-38.

u, jggfi _za bardzo pada. cl.aio zostaje pogrzebane zgodnie z odpowiednim rytuałom, po zbiorach dokonuje ohr ekshumacji by Je spaBC. W tałdm przypadku ceremonia odt>y waalę w trzech etapach.