Gennep Obrz�dy przej�cia1

10. Wnioski

l tak oto doszliśmy do końca krótkiego przeglądu ceremonii, które towarzyszą człowiekowi we wszystkich istotnych momentach /ego życia. Wykonaliśmy jady-nie pobietny szkic wielkiego i bogatego obrazu, którego każdy szczegół zasługuje na wnikliwe studia

Byliśmy świadkami tego. w jaki sposób Jednostka zostaje przydzielana do rozmaitych grup (równolegle lub sukcesywnie) i Jak dokonując przejść z jednaj kategorii do drugiej, by połączyć się z innymi, którzy Już do tej innej kategorii należą. od samego początku swego żyda aż po jego kres jest poddawana licznym obrzędom. Rytuały te mogą różnić się między sobą formą, łączy je Jednak znaczne podobieństwo co do zasadniczego mechanizmu. Jednostka jest albo samotna wobec różnych grup. albo Jako członek Jakiejś grupy znajduje się w ten spo-Bób w opozycji do członków innych społecznościL Zasadniczy i pierwotny podział przebiega według dwóch kryteriów: kryterium płci (mężczyźni stanowią jedną grupę, a kobiety drugą) oraz kryterium magiczno-rełigljnego (z jednej strony istnieje rzeczywistość profanum. a z drugiej - rzeczywistość sacrum). Oba te podziały dotyczą wszystkich społeczności, I w ujęciu geograficznym. i w ujęciu historycznym. W obrębie tych zasadniczych grup występują kolejne podziały, które dotyczą \uz tytko niektórych społeczeństw. Mamy więc do czynienia z grupami religijnymi, grupami totemicznymi. łrathaml. kastami, grupami zawodowymi łtp. W każdym społeczeństwie zaś istnieją grupy wieku, rodziny, jednostki polityczno-administracyjne ł geograficzne (prowincja, gmina itp.). Obok tego ziożo-nego świata żywych istnieje Jeszcze rzeczywistość sprzed ziemskiego bytowania oraz Świat zmarłych. Do tych stałych elementów życia społecznego należy jaszcze dodać zjawiska tymczasowe i szczególne, takie jak ciąża, choroby, niebezpieczeństwa. podróże itd. I zawsze ten sam ceł przyświeca tej samej formie aktywności. Zarówno dla Jednostek, jak I dla całych społeczności życie oznacza nieustanne rozstania i powitania, zmiany sytuacji, śmierć i ponowne narodziny. istnienie to działanie i przerwy w działaniu, oczekiwanie i odpoczynek, potem znów działanie - tyle że już nieco Inna. Wciąż pokonuje się kolejne progi - pór roku i następujących po sobie lat. progi dnia i nocy. progi narodzin i dojrzałości, starości, śmierci, a w końcu (ci, którzy w to wierzą) próg innego żyda.

om jasna, nie )a dostrzegłem anelogte Oe* chodzi o 8ehewi* M> po-^eqólnfl elementy) między opisanymi w niniejszej książce ceremcmam, t*ę M innymi Edwin Sidney Hartland, Numa Denis Fusteł de Coulanges l torm ^ntar zauważyli podobieństwa między obrzędami inicjacji a rytuałami Hubwy-

James George Frszer między obrzędami dojrzałości a obrzędami pogr/eoo nynl, zaś Stanisław Ciszewski między rytuałami chrztu a rytuałami tratamoacy jdopojM małżeństwa. HermennDtele (a za nim Albrecht Dieterichi Robert Hertz) obserwował analogie między obrzędami narodzin, inicjacji, ślubu i pogrzebu, do których Hertz dodał jeszcze rytuały inauguracji nowego domu oraz obrzędy Ofiarne. Eugśne Goblet d'Alviella porównywa! obrzędy chrztu i inicjacji, a Hutton Webster' obrzędy inicjacji w tajnych stowarzyszeniach oraz rytuały święceń sza-mańskich.

Jednakże pomijając Hertza (zainteresowanego sekwencją obrzędów po-flrzebowych. a takie czymś, co określa jako .stan przejściowy", przypadający na okres między ślubem a narodzinami pierwszego dziecka², i odpowiada .stanowi przejściowemu" zmarłych w Indonezji, zwłaszcza na Borneo), wszyscy wyżej wymienieni badacze (do tej listy należy dołączyć jeszcze Alfreda Ernesta Crawtey ^a i koncentrowali się jedynie na podobieństwach szczegółów. Na przykład Har-Band napisał wiele interesujących rozdziałów na temat wspólnej biesiady (nazwanej przez Williama Robertsona Smitha ofiarą komunii), braterstwa krwi oraz całej rzeszy Innych obrzędów włączenia. Frezer i Crawłey poświęć* wiele miejsca niektórym rytuałom wyłączenia (tymczasowe odosobnienie, tabu pokarmo-*e. tabu seksualne itp.). Oiełs. Dieterich i. ogólnie rzecz biorąc, wszyscy ci. któ-nty zajmowali się głównie rełigiami klasycznymi, wykazali, jak ważną rolę w tych religiach odgrywały obrzędy oczyszczenia (namaszczenie, abiucje itp.). Było oozywtete. że jeśli jakiś obrzęd (na przykład wymiana krwi) potraktowano mono-

' Zob. Edwin Sidney Hartland. The Legend ot Perseus. L 2, London 1806. s. 335. 3S5. 396-399; James George Frazer, The Gotden Bough. t 3. London 1900. s. 204-207. 209,210 i nasi. oraz 418 (zob. przypis 10 nas. 33 niniejszej książki]; Stanisław Ciszew-afcl. Kónsdiche Venvandschaftóei den Sudst&ven. Leipzig-Krskau 1897. s. 1-4.31.38.53. 54. 107-111,114; Hermann Dlels. Sibyilintsche Sttoer. Serim 1890. s. 48; Albrecht Piaf ■ rich. Mutter Eroa. Leipzfg 1905. s. 56-57; Robert Hertz. Contribudon a une ćtude sur ta rapresentaSon coOectwe de te mon. .fannee sociołogique~ 1907, ł 10, s. 117. 126-127 oraz s. 104; Eugśne Goblet dAMelU. De que/quas probfemes reła&s aux mysteres d śleusia. .Revue de riustoire des refigtons' 1902.12. nr 3. s, 340; Hutton Webeter. Rit-mitrvo Secret Socteoes. New Ytwk 1908. s 178. przypis 2.

* Zob. Robert Hertz: Contribudon ó une dtude sur la reprdsenteóon coBocthe de ta mott, a. 130, przypis 5-

»Alfred Ernest Crawłey (zob. The Mystte Rosę. London 1902) sygnalizuje formalne podobieństwa między obrzędami ślubnymi ł obrzędami pogrzebowymi (zob. Ibid., s. 369) otaz między obrzędami ślubnymi i obrzędami inicjacji (zob. ibid,, a. 326). Tę ostatnią ana-_|o0tv opisał takZSglomon Romach w Culles. mythes ettebg/ons. L 1, Parts 1905. s. 309.